Systemische corticosteroïden tijdens de zwangerschap

Predniso(lo)n en hydrocortison hebben de voorkeur in de zwangerschap 
Slechts een klein deel van deze middelen bereikt de foetale circulatie in actieve vorm. Ze worden grotendeels geïnactiveerd in de placenta. Hierdoor zullen deze middelen de placenta in geringe mate passeren. De foetale serumconcentraties zijn bij hydrocortison en predniso(lo)n ongeveer 10% van de maternale concentratie (1-7). Dit geldt niet voor betamethason en dexamethason. Hierbij is er namelijk sprake van een lagere inactivatie in de placenta (4-9). Bij gebruik van betamethason door de moeder, is de foetale serumconcentratie ongeveer 30% van de maternale concentratie. Na toediening van dexamethason zijn spiegels van zowel moeder als foetus vrijwel gelijk. Langdurig gebruik van hoge dosis predniso(lo)n kan een saturatie van de placenta-enzymen veroorzaken waardoor er grotere hoeveelheden corticosteroïden over de placenta kunnen.
Predniso(lo)n en hydrocortison zijn het meest geschikt als de behandeling gericht is op de moeder. Betamethason en dexamethason zijn meer geschikt voor de behandeling van de foetus, zoals bij dreigende vroeggeboorte. 

Er is geen duidelijk hoger risico op aangeboren afwijkingen
Uit onderzoek komt geen duidelijk hoger risico op aangeboren afwijkingen naar voren. Bij dierproeven blijken corticosteroïden in hoge doses teratogeen te zijn. Er wordt een verhoogde kans op schisis (gespleten lip en/of gehemelte) gezien. Bij de mens zijn de gegevens niet eenduidig. Slechts twee oudere studies (10, 11) zien een klein verhoogd risico op schisis, alle overige onderzoeken bevestigen dit niet (12-19). Een verband lijkt daarom niet waarschijnlijk.
Het meeste onderzoek tijdens de zwangerschap is met predniso(lo)n uitgevoerd.

Risico op andere effecten bij het (ongeboren) kind
De huidige gegevens suggereren dat chronisch gebruik van hogere doseringen (dagelijkse dosis van ≥ 10 mg prednison of een equivalent) mogelijk kan leiden tot intra-uteriene groeivertraging of een toegenomen risico op vroeggeboorte (15, 16, 20-25). Deze effecten kunnen echter ook verband houden met de behandelde aandoening en niet met de medicijnen alleen. Corticosteroïden worden namelijk gebruikt bij aandoeningen die de kans op vroeggeboorte en een laag geboortegewicht kunnen vergroten. 
Verder kan gebruik in het derde trimester een effect op de Hypothalamus-Hypofyse-Bijnierschors-as (in het Engels HPA-as genoemd) van het ongeboren kind hebben. Dit kan een neonatale bijnierschorssuppressie veroorzaken. Kenmerken hiervan zijn neonatale hypoglykemie, hypotensie, elektrolytverstoringen en lagere cortisol spiegels (26-37). Een kleine studie zag geen duidelijke effecten van predniso(lo)n op de HPA-as bij langdurig gebruik van hogere doseringen (7).
Verder kan het leiden tot een verstoring van de immuunrespons van het kind. Hierdoor kan het kind vatbaarder zijn voor infecties. Hoewel er geen duidelijke aanwijzingen zijn voor een algeheel hoger risico op infecties (31), wordt er in een aantal studies wel een dergelijk verband gesuggereerd (16, 32, 33). 
Er is nog onvoldoende onderzoek gedaan naar de mogelijke lange termijn effecten bij gebruik in de zwangerschap (26, 27).

Substitutietherapie met hydrocortison, cortison en fludrocortison
Bij acute en primaire of secundaire bijnierschorsinsufficiëntie zijn de natuurlijke corticosteroïden hydrocortison en cortison het meest geschikt. Substitutietherapie leidt waarschijnlijk niet tot neonatale bijnierschorssuppressie of intra-uteriene groeivertraging.

Fludrocortison heeft voornamelijk een mineralocorticoïde werking. Fludrocortison kan tijdens de zwangerschap gegeven worden als substitutietherapie.

Informatie over de cutane toepassing is te vinden op de pagina over corticosteroïden op de huid.
Informatie over de toepassing bij astma is te vinden op de pagina over corticosteroïden per inhalatie bij astma.
Informatie over de rectale toepassing is te vinden op de pagina over corticosteroïden bij chronische darmontsteking.

Referenties

Laatst bijgewerkt op 01-04-2023