Een infectie tijdens de zwangerschap
Tijdens de zwangerschap is de kans op een ernstiger beloop van bacteriële infecties groter. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor zowel moeder als kind. De risico’s van niet behandelen moeten daarom altijd goed afgewogen worden tegen de eventuele risico’s van medicatie.
Nitrofurantoïne
Eerste trimester
Er is veel ervaring met nitrofurantoïne in het eerste trimester. Prospectieve studies (>10.000 gevolgde zwangerschappen) laten geen verhoogd risico zien op aangeboren afwijkingen (1-5). Sommige case control studies sluiten een licht verhoogd risico op specifieke aangeboren afwijkingen niet uit, maar deze studies hebben methodologische beperkingen waardoor de uitkomsten niet betrouwbaar zijn (6-8).
Vlak voor de bevalling
Wees terughoudend met nitrofurantoïne vlak voor de uitgerekende datum. Nitrofurantoïne kan dan in theorie een hemolytische anemie (bloedarmoede) bij de neonaat veroorzaken, vooral bij G6PD-deficiëntie (9, 10). G6PD-deficiëntie is een erfelijke aandoening en komt vooral voor bij mensen uit het Middellandse Zeegebied, Suriname, de Antillen, Azië en Afrika. In de oorspronkelijke Noord-Europese bevolking is de incidentie laag (0,1%). De Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie raadt in haar richtlijn aan om nitrofurantoïne bij voorkeur niet te gebruiken vanaf 36 weken zwangerschap of bij dreigende vroeggeboorte.
Clindamycine
Er is redelijke ervaring met clindamycine in het eerste trimester. Vanwege het bijwerkingenprofiel voor de moeder is clindamycine geen middel van eerste keus. Het kan worden gebruikt indien andere antibiotica niet goed werken. Er zijn geen aanwijzingen voor een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen door gebruik van clindamycine in het eerste trimester (11-13). De vloeistof voor intraveneuze toediening bevat benzylalcohol. In case reports is toxiciteit van benzylalcohol beschreven bij, met name premature, neonaten. Het is onduidelijk of toediening rondom de partus een risico geeft op toxiciteit bij de neonaat (14). Bij voorkeur wordt in die situatie daarom een preparaat zonder benzylalcohol gebruikt. De informatie over lokale toediening van clindamycine vindt u bij de huidaandoeningen en bij vaginale aandoeningen.
Fosfomycine
Er is redelijke ervaring met het gebruik van fosfomycine tijdens de zwangerschap. Een beperkt aantal kleinere en grotere cohortstudies laten geen verhoogd risico zien op aangeboren afwijkingen na het (éénmalig) gebruik van fosfomycine in het eerste trimester (>5000 blootstellingen) (1, 15-18). Onderzoek naar dit middel tijdens de het tweede en derde trimester beperkt zich vooral tot effectiviteitsstudies (19-21). Er wordt over het algemeen aangenomen dat fosfomycine in deze fase van de zwangerschap geen nadelige effecten heeft. Er is geen gedocumenteerde ervaring met intraveneuze toediening van fosfomycine tijdens de zwangerschap.
Fusidinezuur
Met oraal gebruik van fusidinezuur tijdens de zwangerschap is geen ervaring opgedaan. Fusidinezuur remt competitief de binding van bilirubine aan albumine. Oraal gebruik in de laatste weken vóór de partus kan daardoor in theorie leiden tot hyperbilirubinemie bij de neonaat. Vooral als de partus vervolgens prematuur plaats vindt, of de neonaat icterisch of ernstig ziek is, kan dit een risico zijn. Bij noodzaak van behandeling met orale fusidinezuur moet een afweging gemaakt worden tussen de risico’s van niet behandelen en de risico’s van wel behandelen voor de moeder en het ongeboren kind. De informatie over lokale toediening van fusidinezuur vindt u bij de huidaandoeningen en bij oogaandoeningen.
Daptomycine
Er is onvoldoende gedocumenteerde ervaring beschikbaar om het risico van daptomycine tijdens de zwangerschap te kunnen beoordelen. Er zijn slechts drie case reports beschreven waarin daptomycine werd gebruikt tijdens het tweede en/of derde trimester. Er werden in deze reports geen nadelige effecten op de zwangerschap of het kind beschreven (22-24). Er is geen literatuur over blootstelling tijdens het eerste trimester.
Colistine
Er zijn geen gegevens beschikbaar om het risico van colistine tijdens de zwangerschap in te schatten. Toediening via vernevelen heeft een lage biologische beschikbaarheid van 2% en zal dus nauwelijks tot blootstelling van de foetus leiden.
Aztreonam, fidaxomicine, methenamine
Er zijn (vrijwel) geen humane studies naar het gebruik van aztreonam, fidaxomicine en methenamine tijdens de zwangerschap. Het is daardoor niet mogelijk om een inschatting te maken van het risico van gebruik tijdens de zwangerschap.
1. Benevent J, Araujo M, Beau AB, Sicard D, Sommet A, Hurault-Delarue C, et al. First trimester pregnancy exposure to fosfomycin and risk of major congenital anomaly: a comparative study in the EFEMERIS database. Infection. 2022.
2. Muanda FT, Sheehy O, Berard A. Use of antibiotics during pregnancy and the risk of major congenital malformations: A population based cohort study. BrJ Clin Pharmacol. 2017;83(11):2557-71.
3. Ailes EC, Gilboa SM, Gill SK, Broussard CS, Crider KS, Berry RJ, et al. Association between antibiotic use among pregnant women with urinary tract infections in the first trimester and birth defects, National Birth Defects Prevention Study 1997 to 2011. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2016;106(11):940-9.
4. Goldberg O, Koren G, Landau D, Lunenfeld E, Matok I, Levy A. Exposure to nitrofurantoin during the first trimester of pregnancy and the risk for major malformations. Journal of Clinical Pharmacology. 2013.
5. Nordeng H, Lupattelli A, Romoren M, Koren G. Neonatal outcomes after gestational exposure to nitrofurantoin. Obstetrics and Gynecology. 2013;121(2 Pt 1):306-13.
6. Czeizel AE, Rockenbauer M, Sorensen HT, Olsen J. Nitrofurantoin and congenital abnormalities. European Journal of Obstetrics and Gynecology and Reproductive Biology. 2001;95(1):119-26.
7. Kallen BAJ, Olausson PO. Maternal drug use in early pregnancy and infant cardiovascular defect. Reproductive Toxicology. 2003;17(3):255-61.
8. Crider KS, Cleves MA, Reefhuis J, Berry RJ, Hobbs CA, Hu DJ. Antibacterial medication use during pregnancy and risk of birth defects: National Birth Defects Prevention Study. Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine. 2009;163(11):978-85.
9. Bruel H, Guillemant V, Saladin TC, Chabrolle JP, Lahary A, Poinsot J. [Hemolytic anemia in a newborn after maternal treatment with nitrofurantoin at the end of pregnancy] Anemie hemolytique chez un nouveau-ne apres prise maternelle de nitrofurantoine en fin de grossesse. Archives de Pediatrie. 2000;7(7):745-7.
10. Gait JE. Hemolytic reactions to nitrofurantoin in patients with glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency: theory and practice. DICP the annals of pharmacotherapy. 1990;24(12):1210-3.
11. Leke AZ, Dolk H, Loane M, Casson K, Nelen V, Barisic I, et al. Macrolide and lincosamide antibiotic exposure in the first trimester of pregnancy and risk of congenital anomaly: A European case-control study. Reprod Toxicol. 2021;100:101-8.
12. Subtil D, Brabant G, Tilloy E, Devos P, Canis F, Fruchart A, et al. Early clindamycin for bacterial vaginosis in pregnancy (PREMEVA): a multicentre, double-blind, randomised controlled trial. Lancet. 2018;392(10160):2171-9.
13. Acar S, Erol-Coskun H, Kaplan YC. Comment on "Use of antibiotics during pregnancy and the risk of major congenital malformations: a population based cohort study" by Muanda et al. Br J Clin Pharmacol. 2018.
14. Hall CM, Milligan DW, Berrington J. Probable adverse reaction to a pharmaceutical excipient. Archives of disease in childhood Fetal and neonatal edition. 2004;89(2):024927.
15. Philipps W, Fietz AK, Meixner K, Bluhmki T, Meister R, Schaefer C, et al. Pregnancy outcome after first-trimester exposure to fosfomycin for the treatment of urinary tract infection: an observational cohort study. Infection. 2020;48(1):57-64.
16. Araujo M, Benevent J, Sicard D, Damase-Michel C. Teratogenic risk of fosfomycin during the first trimester of pregnancy: A study with two complementary approaches within the EFEMERIS database. Reproductive Toxicology. 2019;88:137-8.
17. Mannucci C, Dante G, Miroddi M, Facchinetti F, D'Anna R, Santamaria A, et al. Vigilance on use of drugs, herbal products, and food supplements during pregnancy: focus on fosfomycin. J Matern Fetal Neonatal Med. 2019;32(1):125-8.
18. Wilton LV, Pearce GL, Martin RM, Mackay FJ, Mann RD. The outcomes of pregnancy in women exposed to newly marketed drugs in general practice in England. Br J Obstet Gynaecol. 1998;105(8):882-9.
19. Wang T, Wu G, Wang J, Cui Y, Ma J, Zhu Z, et al. Comparison of Single-dose Fosfomycin Tromethamine and Other Antibiotics for Lower Uncomplicated Urinary Tract Infection in Women and Asymptomatic Bacteriuria in Pregnant Women:a systematic review and meta-analysis. Int J Antimicrob Agents. 2020;56(1):106018.
20. Keating GM. Fosfomycin Trometamol: A Review of Its Use as a Single-Dose Oral Treatment for Patients with Acute Lower Urinary Tract Infections and Pregnant Women with Asymptomatic Bacteriuria. Drugs. 2013.
21. Estebanez A, Pascual R, Gil V, Ortiz F, Santibanez M, Perez BC. Fosfomycin in a single dose versus a 7-day course of amoxicillin-clavulanate for the treatment of asymptomatic bacteriuria during pregnancy. European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases. 2009;28(12):1457-64.
22. Klibanov OM, Vickery S, Nortey C. Successful treatment of infective panniculitis with daptomycin in a pregnant, morbidly obese patient. Ann Pharmacother. 2014;48(5):652-5.
23. Stroup JS, Wagner J, Badzinski T. Use of daptomycin in a pregnant patient with Staphylococcus aureus endocarditis. Annals of Pharmacotherapy. 2010;44(4):746-9.
24. Shea K, Hilburger E, Baroco A, Oldfield E. Successful treatment of vancomycin-resistant Enterococcus faecium pyelonephritis with daptomycin during pregnancy. Ann Pharmacother. 2008;42(5):722-5.
Laatst bijgewerkt op 08-08-2023