De meeste oogdruppels en -zalven zijn niet of beperkt onderzocht tijdens de zwangerschap, maar kunnen gebruikt worden omdat maar een kleine hoeveelheid werkzame stof in het lichaam wordt opgenomen. In het algemeen gaat de voorkeur gaat uit naar de oudere of de veel voorgeschreven middelen. Raadpleeg bij twijfel eventueel ook de kennispagina over het betreffende middel bij systemisch gebruik.
Chlooramfenicol
Als het nodig is kan chlooramfenicol gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Om systemische opname zoveel mogelijk te beperken is het belangrijk om de traanbuis goed dicht te drukken tijdens en na de toediening. Vanwege de ernstige bijwerking (beenmergdepressie) die kan optreden bij de gebruiker zelf, gaat de voorkeur uit naar een ander middel als er een alternatief beschikbaar is.
Eerste trimester
Een Deense studie naar meer dan 6000 zwangerschappen waarbij in het eerste trimester een recept voor chlooramfenicol oogdruppels of –zalf aan de zwangere werd verstrekt, laat geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen zien. In een aantal andere studies met ruim 100 zwangerschappen met blootstelling aan systemisch chlooramfenicol werd eveneens geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen gezien.
Na het eerste trimester
Later in de zwangerschap zijn enkele honderden zwangerschappen beschreven met systemisch gebruik van chlooramfenicol zonder nadelige effecten voor het kind.
Vlak voor de bevalling
Bij systemisch gebruik van chlooramfenicol aan het einde van de zwangerschap zijn nadelige effecten bij het pasgeboren kind gemeld. De verschijnselen lijken op het Grey babysyndroom met een asgrijze huidskleur of cyanose, een gezwollen buik, hypothermie, lethargie, cardiovasculaire collaps en ademhalingsdepressie. Bij gebruik van oogdruppels of oogzalf zijn deze nadelige effecten onwaarschijnlijk en nog nooit gemeld.
Povidonjodium
Hoge doseringen jodium kunnen leiden tot hypothyreoïdie en een vergrote schildklier bij de foetus. Deze effecten kunnen vanaf de twaalfde week optreden. Vanaf dat moment neemt de foetale schildklier jodium op. Bij eenmalig of kortdurend gebruik van povidonjodium-oogdruppels is de opname in het lichaam zo klein dat een nadelig effect onwaarschijnlijk is. Langdurig gebruik wordt afgeraden.
Azitromycine en erytromycine
Systemisch gebruik van azitromycine en erytromycine laat geen eenduidig verhoogd risico op aangeboren afwijkingen of andere nadelige effecten zien. Na toediening van azitromycine in het oog zijn geen plasmaspiegels detecteerbaar.
Chinolonen
In dierproeven veroorzaken chinolonen zoals moxifloxacine en ofloxacine kraakbeenafwijkingen. Daarom wordt het gebruik van deze middelen tijdens de zwangerschap afgeraden. Bij de mens zijn deze effecten, die vanaf het tweede trimester kunnen optreden, nooit gezien. De blootstelling aan chinolonen in oogdruppels of oogzalf is zo laag, dat het gebruik waarschijnlijk veilig is.
Tetracyclinen
Systemisch gebruik van tetracyclinen zoals oxytetracycline en tetracycline in de tweede helft van de zwangerschap kan verkleuring van de tanden en een vertraagde osteogenese veroorzaken. De blootstelling via oogdruppels of oogzalf is waarschijnlijk niet klinisch relevant.
Aminoglycosiden
Aminoglycosiden zoals framycetine, gentamicine, neomycine en tobramycine kunnen in hoge, systemische doseringen schade veroorzaken aan de oren en nieren. Bij lokale toediening van aminoglycosiden, zoals in het oog, is de absorptie minimaal. De systemische belasting wordt bij deze toedieningswegen te laag geacht om effecten bij de foetus te kunnen veroorzaken.
- Thomseth V, Cejvanovic V, Jimenez-Solem E. Exposure to topical chloramphenicol during pregnancy and the risk of congenital malformations: a Danish nationwide cohort study Acta ophthalmologica. 2015-11-01;93(7):651-3
Laatst bijgewerkt op 07-12-2020