Interleukine antagonisten bij reumatische aandoeningen tijdens de zwangerschap

In het kort

Het is onbekend of anakinra, canakinumab, sarilumab en tocilizumab tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden. Er is onvoldoende onderzoek naar gedaan. Het is daardoor niet mogelijk een goede inschatting te maken van de mogelijke risico’s. Behandel reuma tijdens de zwangerschap zo goed mogelijk. Reuma die niet goed behandeld wordt, kan nadelige gevolgen hebben voor de zwangerschap.

Let op:

  • Gebruikt de moeder tijdens het laatste deel van de zwangerschap een monoklonaal antilichaam? Dan wordt inenting van het kind met een levend verzwakt vaccin in het eerste jaar afgeraden. Canakinumab, sarilumab en tocilizumab zijn monoklonale antilichamen.

Risico indeling

  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - anakinra
    • - canakinumab
    • - sarilumab
    • - tocilizumab

Achtergrondinformatie

Behandel reumatische aandoeningen optimaal in de zwangerschap
De behandeling van reuma tijdens de zwangerschap is niet eenvoudig. Exacerbaties kunnen het verloop van de zwangerschap ongunstig beïnvloeden. Het risico op onder andere spontane abortus, vroegtijdige bevalling en een laag geboortegewicht is verhoogd. Vrouwen krijgen daarom het advies om alleen in een rustige fase van de aandoening zwanger te worden. Meer informatie is te vinden op de pagina over de behandeling van reuma tijdens de zwangerschap.

Monoklonale antilichamen kunnen de placenta passeren vanaf het tweede trimester
Canakinumab, sarilumab en tocilizumab zijn monoklonale antilichamen. Monoklonale antilichamen passeren in het eerste trimester de placenta nauwelijks. Vanaf het tweede trimester neemt de placentapassage door actief transport toe. De passage is het hoogste vlak voor de partus. Deze middelen hebben een lange halfwaardetijd en zijn nog maanden na toediening in het serum van het kind aantoonbaar. 

Immunosuppressie bij het kind na in utero blootstelling aan monoklonale antilichamen
Door de langzame klaring kunnen monoklonale antilichamen nog maanden in het lichaam van het kind aanwezig zijn. Dit kan tot immunosuppressie leiden. Daarom wordt inenting van het kind met levend verzwakte vaccins in het eerste levensjaar afgeraden. Indien er een indicatie is om wel een levend verzwakt vaccin te geven kan dit worden overlegd met een kinderimmunoloog. Vanwege de kans op immunosuppressie bij het kind, kan het raadzaam zijn met de medicatie te stoppen in de tweede helft zwangerschap als de ziekte in remissie is. 

Anakinra
Rond de 60 zwangerschappen met gebruik van anakinra zijn beschreven in case reports en kleine case series. Deels werd anakinra in de hele zwangerschap gebruikt [1-8]. Dit aantal gedocumenteerde zwangerschappen is te klein voor een goede risico inschatting. In 2 van de zwangerschappen werd nieragenesie gemeld [3, 5]. Het is nog onbekend of anakinra een verhoogd risico geeft op deze aangeboren afwijking. Ook oligohydramnion is gemeld [1]. Een case serie beschrijft 14 zwangerschappen met anakinra toediening, bij een gemiddelde zwangerschapsduur van 24,5 weken, voor de behandeling van COVID-19 [9].

Tocilizumab
Meer dan 450 gevolgde zwangerschappen in case reports, kleine case series en in de database van de fabrikant laten geen verhoogd risico zien op aangeboren afwijkingen na blootstelling rondom de conceptie en/of het eerste trimester, zie hiervoor ook het review [10]. De hier genoemde aantallen zijn lager dan in het review, omdat de database van de fabrikant in het review dubbel is meegenomen. Vaak werd tocilizumab gestopt na het vaststellen van de zwangerschap. In 20 zwangerschappen is het gebruik van tocilizumab beschreven bij de behandeling van COVID-19. Deze vrouwen zaten in het tweede of derde trimester van de zwangerschap [11-14].

Sarilumab
Er zijn geen studies naar of case series met blootstelling aan sarilumab tijdens de zwangerschap

Canakinumab
Minder dan 10 zwangerschappen met het gebruik van canakinumab tijdens de zwangerschap zijn bekend. Het gebruik varieerde van alleen in het eerste trimester tot hele zwangerschap. Er werden geen bijzonderheden gemeld [3, 15].

arrow icon
  • 1. Smith CJF, Chambers CD. Five successful pregnancies with antenatal anakinra exposure. Rheumatology (Oxford, England). 2018-07-01;57(7):1271-1275

  • 2. Venhoff N, Voll RE, Glaser C. [IL-1-blockade with Anakinra during pregnancy : Retrospective analysis of efficacy and safety in female patients with familial Mediterranean fever]. Zeitschrift fur Rheumatologie. 2018-03-01;77(2):127-134

  • 3. Youngstein T, et al. International multi-centre study of pregnancy outcomes with interleukin-1 inhibitors. Rheumatology (Oxford, England). 2017-12-01;56(12):2102-2108

  • 4. lgen U, Kucuksahin O. Anakinra use during pregnancy: Report of a case with Familial Mediterranean Fever and infertility. European journal of rheumatology. 2017-03-01;4(1):66-67

  • 5. Chang Z, et al. Anakinra use during pregnancy in patients with cryopyrin-associated periodic syndromes (CAPS). Arthritis & rheumatology (Hoboken, N.J.). 2014-11-01;66(11):3227-32

  • 6. Fischer-Betz R, Specker C, Schneider M. Successful outcome of two pregnancies in patients with adult-onset Still's disease treated with IL-1 receptor antagonist (anakinra). Clinical and experimental rheumatology. 2011-11-01;29(6):1021-3

  • 7. Berger CT, Recher M, Steiner U. A patient's wish: anakinra in pregnancy. Annals of the rheumatic diseases. 2009-11-01;68(11):1794-5

  • 8. De Lorenzo R, et al. Neonatal outcomes of children born to mothers on biological agents during pregnancy: State of the art and perspectives. Pharmacological research. 2020-02-01;152:104583

  • 9. Karakas O, et al. Can Anakinra and corticosteroid treatment be an effective option in pregnant women with severe Covid-19? Women & health. 2021-09-22;:1-8

  • 10. Jorgensen SCJ, Lapinsky SE. Tocilizumab for coronavirus disease 2019 in pregnancy and lactation: a narrative review. Clinical microbiology and infection : the official publication of the European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases. 2021-08-23;

  • 11. Jiménez-Lozano I, et al. Safety of tocilizumab in COVID-19 pregnant women and their newborn: A retrospective study. Journal of clinical pharmacy and therapeutics. 2021-08-01;46(4):1062-1070

  • 12. San-Juan R, et al. Incidence and clinical profiles of COVID-19 pneumonia in pregnant women: A single-centre cohort study from Spain. EClinicalMedicine. 2020-06-15;23:100407

  • 13. Naqvi M, Zakowski P, Glucksman L. Tocilizumab and Remdesivir in a Pregnant Patient With Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Obstetrics and gynecology. 2020-11-01;136(5):1025-1029

  • 14. Abdullah S, Bashir N, Mahmood N. Use of intravenous tocilizumab in pregnancy for severe coronavirus disease 2019 pneumonia: two case reports. Journal of medical case reports. 2021-08-07;15(1):426

  • 15. Egawa M, Imai K, Mori M. Placental Transfer of Canakinumab in a Patient with Muckle-Wells Syndrome. Journal of clinical immunology. 2017-05-01;37(4):339-341

Laatst bijgewerkt op 17-11-2021


Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.