Roken
Nicotineverslaving
Roken geeft onder meer een grotere kans op een miskraam, groeivertraging, placenta previa (voorliggende placenta), een doodgeboren kind, een laag geboortegewicht en wiegendood. Het advies is dan ook om niet te roken in de zwangerschap.
Ook het gebruik van de elektronische sigaret (e-sigaret) in de zwangerschap wordt afgeraden. Over het gebruik van e-sigaretten tijdens de zwangerschap is vrijwel geen informatie beschikbaar. Een voordeel van e-sigaretten ten opzichte van reguliere sigaretten is de verminderde blootstelling aan teer en koolmonoxide. E-sigaretten bevatten mogelijk wel andere schadelijke stoffen en chemische onzuiverheden in sterk wisselende concentraties.
Nicotinevervangende middelen
De ervaring met het gebruik van deze producten tijdens de zwangerschap is nog beperkt. De langetermijneffecten van nicotine zijn bij de mens niet onderzocht.
Het gebruik van nicotinevervangende middelen kan worden overwogen als stoppen met roken onder intensieve gedragsmatige begeleiding niet succesvol is geweest, of als de kans op succes bij voorbaat klein is. Het is belangrijk dat zwangere vrouwen deze middelen alleen gebruiken onder begeleiding van zorgverleners die gespecialiseerd zijn in stoppen-met-roken ondersteuning (stoppen-met-roken coaches, praktijkondersteuners en artsen die ervaring hebben met nicotinevervangende middelen). Zij kunnen per individuele zwangere vrouw adviseren over de optimale toedieningswijze, dosering en gebruiksduur.
Meer informatie is beschikbaar in de richtlijn "Addendum Behandeling van tabaksverslaving en stoppen met roken ondersteuning bij zwangere vrouwen" van het Trimbos-instituut en de aanvullende praktijkkaart "Praktijkadvies gebruik nicotinevervangende middelen in de zwangerschap" van de Taskforce Rookvrije Start. Voor zwangere vrouwen is er de Folder Nicotinevervangers en zwangerschap.
Bupropion
Met het gebruik van bupropion tijdens de zwangerschap is redelijk veel ervaring opgedaan. De beschikbare gegevens zijn niet eenduidig, maar lijken niet te wijzen op een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen, specifieke hartafwijkingen of andere nadelige effecten op de zwangerschap en het kind. Wel kan het gebruik aan het einde van de zwangerschap leiden tot onthoudingsverschijnselen bij de neonaat.
Meer informatie over bupropion is beschikbaar op de pagina over diverse antidepressiva tijdens de zwangerschap.
Varenicline
De ervaring met het gebruik van varenicline bestaat uit ongeveer 1000 eerste trimester blootstellingen en laat tot nu toe geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen zien [1,2].
Alcohol
Acamprosaat, disulfiram, nalmefeen en naltrexon
Over het gebruik van deze middelen tijdens de zwangerschap zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om de risico's te kunnen bepalen. De combinatie van disulfiram en alcohol vormt waarschijnlijk een groter risico dan alcohol alleen, omdat de verhoogde acetaldehyde-spiegels kunnen bijdragen aan het ontstaan van het foetale alcoholsyndroom. In een recente review wordt een overzicht gegeven van de overwegingen en onderzoeken omtrent het gebruik van acamprosaat, disulfiram en naltrexon tijdens de zwangerschap [3].
Opioïden
Buprenorfine en methadon
Zowel buprenorfine als methadon lijken geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen te geven na gebruik in het eerste trimester. De onderzoeksresultaten zijn echter niet eenduidig. In sommige onderzoeken is het aantal kinderen met aangeboren afwijkingen verhoogd. Deze studies bevatten echter tekortkomingen. Mogelijk gebruikten de vrouwen ook recreatieve drugs tijdens de zwangerschap. Buprenorfine gaat in mindere mate over de placenta dan methadon en andere opioïden. Daarnaast lijkt buprenorfine een gunstiger effect te hebben op verschillende zwangerschapsuitkomsten [4,5] .
Gebruik tot aan het einde van de zwangerschap kan leiden tot onthoudingsverschijnselen bij de neonaat. Enkele studies beschrijven dat het ontstaan van ontwenningsverschijnselen bij het gebruik van methadon mogelijk dosis-afhankelijk is [6-8].
Meer informatie over deze onthoudingsverschijnselen is beschikbaar op de pagina over opioïden bij pijn tijdens de zwangerschap.
Meer informatie over het gebruik van opioïden en de behandeling tijdens de zwangerschap is beschikbaar via American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG).
Laatst bijgewerkt op 03-08-2022