Roken
Nicotineverslaving
Roken geeft onder meer een grotere kans op een miskraam, groeivertraging, placenta previa (voorliggende placenta), een doodgeboren kind, een laag geboortegewicht en wiegendood. Het advies is dan ook om niet te roken in de zwangerschap.
Ook het gebruik van de elektronische sigaret (e-sigaret) in de zwangerschap wordt afgeraden. Over het gebruik van e-sigaretten tijdens de zwangerschap is vrijwel geen informatie beschikbaar. Een voordeel van e-sigaretten ten opzichte van reguliere sigaretten is de verminderde blootstelling aan teer en koolmonoxide. E-sigaretten bevatten mogelijk wel andere schadelijke stoffen en chemische onzuiverheden in sterk wisselende concentraties.
Nicotinevervangende middelen
De ervaring met het gebruik van deze producten tijdens de zwangerschap is nog beperkt. De langetermijneffecten van nicotine zijn bij de mens niet onderzocht.
Het gebruik van nicotinevervangende middelen kan worden overwogen als stoppen met roken onder intensieve gedragsmatige begeleiding niet succesvol is geweest, of als de kans op succes bij voorbaat klein is. Het is belangrijk dat zwangere vrouwen deze middelen alleen gebruiken onder begeleiding van zorgverleners die gespecialiseerd zijn in stoppen-met-roken ondersteuning (stoppen-met-roken coaches, praktijkondersteuners en artsen die ervaring hebben met nicotinevervangende middelen). Zij kunnen per individuele zwangere vrouw adviseren over de optimale toedieningswijze, dosering en gebruiksduur.
Meer informatie is beschikbaar in de richtlijn "Addendum Behandeling van tabaksverslaving en stoppen met roken ondersteuning bij zwangere vrouwen" van het Trimbos-instituut en de aanvullende praktijkkaart "Praktijkadvies gebruik nicotinevervangende middelen in de zwangerschap" van de Taskforce Rookvrije Start. Voor zwangere vrouwen is er de Folder Nicotinevervangers en zwangerschap.
Bupropion
Met het gebruik van bupropion tijdens de zwangerschap is redelijk veel ervaring opgedaan. De beschikbare gegevens zijn niet eenduidig, maar lijken niet te wijzen op een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen, specifieke hartafwijkingen of andere nadelige effecten op de zwangerschap en het kind. Wel kan het gebruik aan het einde van de zwangerschap leiden tot onthoudingsverschijnselen bij de neonaat.
Meer informatie over bupropion is beschikbaar op de pagina over diverse antidepressiva tijdens de zwangerschap.
Varenicline
De ervaring met het gebruik van varenicline bestaat uit ongeveer 1000 eerste trimester blootstellingen en laat tot nu toe geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen zien [1,2].
Alcohol
Acamprosaat, disulfiram, nalmefeen en naltrexon
Over het gebruik van deze middelen tijdens de zwangerschap zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om de risico's te kunnen bepalen. De combinatie van disulfiram en alcohol vormt waarschijnlijk een groter risico dan alcohol alleen, omdat de verhoogde acetaldehyde-spiegels kunnen bijdragen aan het ontstaan van het foetale alcoholsyndroom. In een recente review wordt een overzicht gegeven van de overwegingen en onderzoeken omtrent het gebruik van acamprosaat, disulfiram en naltrexon tijdens de zwangerschap [3].
Opioïden
Buprenorfine en methadon
Zowel buprenorfine als methadon lijken geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen te geven na gebruik in het eerste trimester. De onderzoeksresultaten zijn echter niet eenduidig. In sommige onderzoeken is het aantal kinderen met aangeboren afwijkingen verhoogd. Deze studies bevatten echter tekortkomingen. Mogelijk gebruikten de vrouwen ook recreatieve drugs tijdens de zwangerschap. Buprenorfine gaat in mindere mate over de placenta dan methadon en andere opioïden. Daarnaast lijkt buprenorfine een gunstiger effect te hebben op verschillende zwangerschapsuitkomsten [4,5] .
Gebruik tot aan het einde van de zwangerschap kan leiden tot onthoudingsverschijnselen bij de neonaat. Enkele studies beschrijven dat het ontstaan van ontwenningsverschijnselen bij het gebruik van methadon mogelijk dosis-afhankelijk is [6-8].
Meer informatie over deze onthoudingsverschijnselen is beschikbaar op de pagina over opioïden bij pijn tijdens de zwangerschap.
Meer informatie over het gebruik van opioïden en de behandeling tijdens de zwangerschap is beschikbaar via American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG).
- Tran DT, et al. Use of smoking cessation pharmacotherapies during pregnancy is not associated with increased risk of adverse pregnancy outcomes: a population-based cohort study. BMC medicine. 2020-02-05;18(1):15
- Pedersen L, et al. Risk of adverse birth outcomes after maternal varenicline use: A population-based observational study in Denmark and Sweden. Pharmacoepidemiology and drug safety. 2020-01-01;29(1):94-102
- Kelty E, Terplan M, Greenland M. Pharmacotherapies for the Treatment of Alcohol Use Disorders During Pregnancy: Time to Reconsider? Drugs. 2021-05-01;81(7):739-748
- Meyer MC, Johnston AM, Crocker AM. Methadone and buprenorphine for opioid dependence during pregnancy: a retrospective cohort study. Journal of addiction medicine. 2015-03-01;9(2):81-6
- Zedler BK, et al. Buprenorphine compared with methadone to treat pregnant women with opioid use disorder: a systematic review and meta-analysis of safety in the mother, fetus and child. Addiction (Abingdon, England). 2016-12-01;111(12):2115-2128
- Lappen JR, Stark S, Bailit JL. Delivery dose of methadone, but not buprenorphine, is associated with the risk and severity of neonatal opiate withdrawal syndrome. American journal of obstetrics & gynecology MFM. 2020-02-01;2(1):100075
- Smith J, et al. Is Maternal Methadone Dose Associated with the Severity of Neonatal Abstinence Syndrome? American journal of perinatology. 2022-07-01;39(10):1138-1144
- Cleary BJ, et al. Methadone and perinatal outcomes: a retrospective cohort study. American journal of obstetrics and gynecology. 2011-02-01;204(2):139.e1-9
- Richardson JL, et al. Pregnancy outcomes after maternal varenicline use; analysis of surveillance data collected by the European Network of Teratology Information Services. Reproductive toxicology (Elmsford, N.Y.). 2017-01-01;67:26-34
- Chun-Fai-Chan B, et al. Pregnancy outcome of women exposed to bupropion during pregnancy: a prospective comparative study. American journal of obstetrics and gynecology. 2005-03-01;192(3):932-6
- Cole JA, Modell JG, Haight BR. Bupropion in pregnancy and the prevalence of congenital malformations. Pharmacoepidemiology and drug safety. 2007-05-01;16(5):474-84
- Einarson A, Choi J, Einarson TR. Incidence of major malformations in infants following antidepressant exposure in pregnancy: results of a large prospective cohort study. Canadian journal of psychiatry. Revue canadienne de psychiatrie. 2009-04-01;54(4):242-6
- Alwan S, et al. Maternal use of bupropion and risk for congenital heart defects. American journal of obstetrics and gynecology. 2010-07-01;203(1):52.e1-6
- Louik C, Kerr S, Mitchell AA. First-trimester exposure to bupropion and risk of cardiac malformations. Pharmacoepidemiology and drug safety. 2014-10-01;23(10):1066-75
- Huybrechts KF, Hernández-DÃaz S, Avorn J. Antidepressant use in pregnancy and the risk of cardiac defects. The New England journal of medicine. 2014-09-18;371(12):1168-9
Laatst bijgewerkt op 03-08-2022