Lareb logo
English language icon
Menu icon
Aa Lettergrootte
16
 

Middelen bij de behandeling van verslaving tijdens de zwangerschap

In het kort

Middelen bij nicotineverslaving
Roken in de zwangerschap kan nadelige gevolgen hebben op de zwangerschap en het kind. Nicotinevervangende middelen (pleister, kauwgom, tablet, spray of inhalator met nicotine) worden gebruikt als hulp bij het stoppen. Bij het gebruik van nicotinevervangende middelen blijft de zwangere in aanraking komen met nicotine. Maar ze komt dan niet meer in aanraking met teer, koolmonoxide en andere schadelijke stoffen. Daarom is het beter te stoppen met roken onder begeleiding, zonder gebruik van deze middelen.

Bupropion en varenicline kunnen waarschijnlijk veilig gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Bij het gebruik tijdens de zwangerschap moet afgewogen worden of de middelen voldoende zullen werken. 

Middelen bij alcoholverslaving
Alcohol vormt een groot risico voor het ongeboren kind. Acamprosaat, disulfiram, nalmefeen en naltrexon zijn hulpmiddelen bij de behandeling van alcoholisme. Het is onbekend of deze middelen tijdens de zwangerschap veilig gebruikt kunnen worden. Daarom is het beter te stoppen met alcohol, zonder gebruik van deze middelen.

Middelen bij opioïdverslaving
Bij de behandeling van opioïdverslaving tijdens de zwangerschap worden buprenorfine of methadon als onderhoudsbehandeling binnen een multidisciplinair programma gebruikt.

Let op:

  • Disulfiram kan extra nadelige invloed hebben op ontstaan van het foetale alcoholsyndroom als de zwangere tijdens de behandeling toch alcohol gebruikt.
  • Gebruik nicotinevervangende middelen of de medicatie tijdens de zwangerschap alleen onder begeleiding van een zorgverlener. Deze zorgverlener is opgeleid in het bieden van hulp om te stoppen-met-roken.
  • Gebruik van buprenorfine, bupropion en methadon tot aan de bevalling, kan leiden tot onthoudingsverschijnselen bij de baby.

Risico indeling

  • Waarschijnlijk veilig tooltip icon Dit geneesmiddel kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Maar indien mogelijk heeft een geneesmiddel uit de categorie ‘Meest veilig’ de voorkeur. Bijvoorbeeld omdat er meer onderzoek is gedaan naar dat middel of studies minder discrepanties tonen. Het belang van behandeling kan na afweging groter zijn dan het risico.
    • - buprenorfine (eerste en tweede trimester)
    • - bupropion (eerste en tweede trimester)
    • - methadon (eerste en tweede trimester)
    • - varenicline
  • Mogelijk risico tooltip icon Dit geneesmiddel kan mogelijk nadelige effecten hebben op zwangerschap of –ongeboren- kind. Weeg de mogelijke nadelige effecten af tegen het belang van behandeling van de moeder. Overweeg of een veiliger middel gebruikt kan worden of voer extra controles uit.
    • - buprenorfine (derde trimester)
    • - bupropion (derde trimester)
    • - methadon (derde trimester)
    • - nicotinevervangende middelen
  • Risico op aangeboren afwijkingen tooltip icon Dit geneesmiddel geeft een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen of andere blijvende schade. Gebruik dit middel alleen in uitzonderingsgevallen (met extra controles). Kies zo mogelijk voor een veiliger middel of staak -tijdelijk- de behandeling.
    • - disulfiram + alcohol
  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - acamprosaat
    • - disulfiram
    • - nalmefeen
    • - naltrexon

Achtergrondinformatie

Roken

Nicotineverslaving
Roken geeft onder meer een grotere kans op een miskraam, groeivertraging, placenta previa (voorliggende placenta), een doodgeboren kind, een laag geboortegewicht en wiegendood. Het advies is dan ook om niet te roken in de zwangerschap.

Ook het gebruik van de elektronische sigaret (e-sigaret) in de zwangerschap wordt afgeraden. Over het gebruik van e-sigaretten tijdens de zwangerschap is vrijwel geen informatie beschikbaar. Een voordeel van e-sigaretten ten opzichte van reguliere sigaretten is de verminderde blootstelling aan teer en koolmonoxide. E-sigaretten bevatten mogelijk wel andere schadelijke stoffen en chemische onzuiverheden in sterk wisselende concentraties.

Nicotinevervangende middelen
De ervaring met het gebruik van deze producten tijdens de zwangerschap is nog beperkt. De langetermijneffecten van nicotine zijn bij de mens niet onderzocht.

Het gebruik van nicotinevervangende middelen kan worden overwogen als stoppen met roken onder intensieve gedragsmatige begeleiding niet succesvol is geweest, of als de kans op succes bij voorbaat klein is. Het is belangrijk dat zwangere vrouwen deze middelen alleen gebruiken onder begeleiding van zorgverleners die gespecialiseerd zijn in stoppen-met-roken ondersteuning (stoppen-met-roken coaches, praktijkondersteuners en artsen die ervaring hebben met nicotinevervangende middelen). Zij kunnen per individuele zwangere vrouw adviseren over de optimale toedieningswijze, dosering en gebruiksduur.

Meer informatie is beschikbaar in de richtlijn "Addendum Behandeling van tabaksverslaving en stoppen met roken ondersteuning bij zwangere vrouwen" van het Trimbos-instituut en de aanvullende praktijkkaart "Praktijkadvies gebruik nicotinevervangende middelen in de zwangerschap" van de Taskforce Rookvrije Start. Voor zwangere vrouwen is er de Folder Nicotinevervangers en zwangerschap.

Bupropion
Met het gebruik van bupropion tijdens de zwangerschap is redelijk veel ervaring opgedaan. De beschikbare gegevens zijn niet eenduidig, maar lijken niet te wijzen op een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen, specifieke hartafwijkingen of andere nadelige effecten op de zwangerschap en het kind. Wel kan het gebruik aan het einde van de zwangerschap leiden tot onthoudingsverschijnselen bij de neonaat.
Meer informatie over bupropion is beschikbaar op de pagina over diverse antidepressiva tijdens de zwangerschap.

Varenicline
De ervaring met het gebruik van varenicline bestaat uit ongeveer 1000 eerste trimester blootstellingen en laat tot nu toe geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen zien [1,2].

 

Alcohol

Acamprosaat, disulfiram, nalmefeen en naltrexon
Over het gebruik van deze middelen tijdens de zwangerschap zijn onvoldoende gegevens beschikbaar om de risico's te kunnen bepalen. De combinatie van disulfiram en alcohol vormt waarschijnlijk een groter risico dan alcohol alleen, omdat de verhoogde acetaldehyde-spiegels kunnen bijdragen aan het ontstaan van het foetale alcoholsyndroom. In een recente review wordt een overzicht gegeven van de overwegingen en onderzoeken omtrent het gebruik van acamprosaat, disulfiram en naltrexon tijdens de zwangerschap [3].

 

Opioïden

Buprenorfine en methadon
Zowel buprenorfine als methadon lijken geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen te geven na gebruik in het eerste trimester. De onderzoeksresultaten zijn echter niet eenduidig. In sommige onderzoeken is het aantal kinderen met aangeboren afwijkingen verhoogd. Deze studies bevatten echter tekortkomingen. Mogelijk gebruikten de vrouwen ook recreatieve drugs tijdens de zwangerschap. Buprenorfine gaat in mindere mate over de placenta dan methadon en andere opioïden. Daarnaast lijkt buprenorfine een gunstiger effect te hebben op verschillende zwangerschapsuitkomsten [4,5] .

Gebruik tot aan het einde van de zwangerschap kan leiden tot onthoudingsverschijnselen bij de neonaat. Enkele studies beschrijven dat het ontstaan van ontwenningsverschijnselen bij het gebruik van methadon mogelijk dosis-afhankelijk is [6-8].
Meer informatie over deze onthoudingsverschijnselen is beschikbaar op de pagina over opioïden bij pijn tijdens de zwangerschap.

Meer informatie over het gebruik van opioïden en de behandeling tijdens de zwangerschap is beschikbaar via American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG).

arrow icon
  • Tran DT, et al. Use of smoking cessation pharmacotherapies during pregnancy is not associated with increased risk of adverse pregnancy outcomes: a population-based cohort study. BMC medicine. 2020-02-05;18(1):15
  • Pedersen L, et al. Risk of adverse birth outcomes after maternal varenicline use: A population-based observational study in Denmark and Sweden. Pharmacoepidemiology and drug safety. 2020-01-01;29(1):94-102
  • Kelty E, Terplan M, Greenland M. Pharmacotherapies for the Treatment of Alcohol Use Disorders During Pregnancy: Time to Reconsider? Drugs. 2021-05-01;81(7):739-748
  • Meyer MC, Johnston AM, Crocker AM. Methadone and buprenorphine for opioid dependence during pregnancy: a retrospective cohort study. Journal of addiction medicine. 2015-03-01;9(2):81-6
  • Zedler BK, et al. Buprenorphine compared with methadone to treat pregnant women with opioid use disorder: a systematic review and meta-analysis of safety in the mother, fetus and child. Addiction (Abingdon, England). 2016-12-01;111(12):2115-2128
  • Lappen JR, Stark S, Bailit JL. Delivery dose of methadone, but not buprenorphine, is associated with the risk and severity of neonatal opiate withdrawal syndrome. American journal of obstetrics & gynecology MFM. 2020-02-01;2(1):100075
  • Smith J, et al. Is Maternal Methadone Dose Associated with the Severity of Neonatal Abstinence Syndrome? American journal of perinatology. 2022-07-01;39(10):1138-1144
  • Cleary BJ, et al. Methadone and perinatal outcomes: a retrospective cohort study. American journal of obstetrics and gynecology. 2011-02-01;204(2):139.e1-9
  • Richardson JL, et al. Pregnancy outcomes after maternal varenicline use; analysis of surveillance data collected by the European Network of Teratology Information Services. Reproductive toxicology (Elmsford, N.Y.). 2017-01-01;67:26-34
  • Chun-Fai-Chan B, et al. Pregnancy outcome of women exposed to bupropion during pregnancy: a prospective comparative study. American journal of obstetrics and gynecology. 2005-03-01;192(3):932-6
  • Cole JA, Modell JG, Haight BR. Bupropion in pregnancy and the prevalence of congenital malformations. Pharmacoepidemiology and drug safety. 2007-05-01;16(5):474-84
  • Einarson A, Choi J, Einarson TR. Incidence of major malformations in infants following antidepressant exposure in pregnancy: results of a large prospective cohort study. Canadian journal of psychiatry. Revue canadienne de psychiatrie. 2009-04-01;54(4):242-6
  • Alwan S, et al. Maternal use of bupropion and risk for congenital heart defects. American journal of obstetrics and gynecology. 2010-07-01;203(1):52.e1-6
  • Louik C, Kerr S, Mitchell AA. First-trimester exposure to bupropion and risk of cardiac malformations. Pharmacoepidemiology and drug safety. 2014-10-01;23(10):1066-75
  • Huybrechts KF, Hernández-Díaz S, Avorn J. Antidepressant use in pregnancy and the risk of cardiac defects. The New England journal of medicine. 2014-09-18;371(12):1168-9

Laatst bijgewerkt op 03-08-2022


Ook interessant

Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.