Aa Lettergrootte
16
 

Immunosuppressiva bij chronische darmontsteking tijdens de zwangerschap

Overzicht

Azathioprine en ciclosporine worden veel gebruikt in de zwangerschap. Het risico op aangeboren afwijkingen lijkt niet verhoogd. Met mercaptopurine en tioguanine is veel minder ervaring opgedaan. Alle middelen kunnen bij gebruik in de zwangerschap tijdelijke effecten geven bij de baby.

Let op

  • Controleer bij azathioprine het bloedbeeld van de moeder in het 3e trimester.
  • Controleer bij alle middelen uit deze tabel de groei van het ongeboren kind.
  • Deze middelen geven een klein risico op afwijkingen van het bloedbeeld bij de pasgeborene.

Risico indeling

  • Mogelijk risico Dit geneesmiddel kan mogelijk nadelige effecten hebben op zwangerschap of –ongeboren- kind (zie tekst ‘Meer weten’). Weeg de mogelijke nadelige effecten af tegen het belang van behandeling van de moeder. Overweeg of een veiliger middel gebruikt kan worden of voer extra controles uit.
    • - azathioprine
    • - ciclosporine
    • - mercaptopurine
    • - tioguanine

Azathioprine en ciclosporine
Azathioprine en ciclosporine hebben de voorkeur in de zwangerschap. Deze middelen zijn uitgebreid onderzocht, met name bij transplantatiepatiënten en patiënten met chronische darmontsteking. De beschikbare ervaring wijst niet op een hoger risico op aangeboren afwijkingen.

Azathioprine en ciclosporine kunnen wel tijdelijke effecten geven bij de pasgeborene. In enkele onderzoeken is neonatale immunosuppressie en neonatale leukopenie en bij azathioprine ook neonatale pancytopenie gezien. Een onderzoek naar azathioprine zag dat het risico op neonatale leukopenie het grootst is als de moeder zelf ook leukopenie heeft gehad in het derde trimester. Het advies is het bloedbeeld bij de moeder in het derde trimester te controleren, en zo nodig de dosering te verlagen (als de ziekte-activiteit dit toelaat).

Bij gebruik van azathioprine en ciclosporine is ook groeivertraging en vroeggeboorte gezien. Het is niet bekend of dit komt door de medicatie, door comedicatie zoals corticosteroïden, de chronische darmontsteking of een combinatie van deze factoren.

Mercaptopurine
De ervaring met het gebruik van mercaptopurine tijdens de zwangerschap is te beperkt om een uitspraak te doen over de mogelijke risico’s. Er zijn slechts 200 tot 300 zwangerschappen onderzocht. De beschikbare gegevens over het gebruik van mercaptopurine tijdens de zwangerschap wijzen tot nu toe niet op een hoger risico op aangeboren afwijkingen. Niet al deze vrouwen hebben mercaptopurine in het eerste trimester gebruikt. Een deel is pas in het tweede of derde trimester met het middel gestart.

In meerdere casusbeschrijvingen is neonatale leukopenie of pancytopenie gezien. Verder is het mogelijk dat de kans op groeivertraging en vroeggeboorte is verhoogd. Dit is gezien bij azathioprine, een geneesmiddel dat in het lichaam onder andere wordt omgezet in mercaptopurine.

Tioguanine
De ervaring met het gebruik van tioguanine tijdens de zwangerschap is beperkt. Het is daardoor niet mogelijk een uitspraak te doen over het risico op aangeboren afwijkingen. Er zijn slechts enkele tientallen zwangerschappen onderzocht. De meeste vrouwen begonnen pas in het tweede of derde trimester met tioguanine. Het is aannemelijk dat tioguanine net als azathioprine en ciclosporine de foetale groei kan remmen en effecten op het neonatale bloedbeeld kan hebben.

Tioguanine wordt vaak gegeven als de behandeling met azathioprine of mercaptopurine niet effectief is. Daarom kan tioguanine niet zomaar omgezet worden naar azathioprine in de zwangerschap.

Middelen bij chronische darmontsteking
Vrouwen met de ziekte van Crohn of collitis ulcerosa die zwanger zijn of willen worden, moeten altijd optimaal behandeld worden. Een verergering van de ziekte kan het verloop van de zwangerschap ongunstig beïnvloeden. Een exacerbatie geeft onder andere een verhoogd risico op spontane abortus, vroeggeboorte en een laag geboortegewicht. Daarom krijgen vrouwen het advies om alleen in een rustige fase van de  ziekte zwanger te worden.

Welke middel de voorkeur heeft tijdens de zwangerschap, is afhankelijk van de medische voorgeschiedenis en situatie van de zwangere. Binnen de verschillende geneesmiddelgroepen gaat de voorkeur uit naar de middelen waarmee de meeste ervaring is opgedaan.

Laatst bijgewerkt op 22-01-2019


Ook interessant

Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.