Azathioprine, mercaptopurine en tioguanine zijn thiopurines. Er zijn zorgen dat deze middelen kunnen leiden tot afwijkingen aan het DNA in het sperma. In de bijsluiter staat het advies om anticonceptie te gebruiken bij gebruik van deze medicijnen. Dit is uit voorzorg.
Meerdere studies hebben zwangerschappen onderzocht waarbij de vader binnen drie maanden voor de conceptie azathioprine of mercaptopurine gebruikte. De onderzoeken zagen geen verhoogd risico op nadelige effecten voor de zwangerschap en het (ongeboren) kind. Over tioguanine zijn te weinig gegevens bekend om een uitspraak te kunnen doen over de veiligheid.
Het is niet duidelijk of thiopurines invloed hebben op de kwaliteit van het sperma.
Azathioprine, mercaptopurine en tioguanine remmen de vorming van nieuw DNA dat nodig is voor celdelingen.Azathioprine wordt in het lichaam eerst omgezet in mercaptopurine, en daarna in de actieve metaboliet. Tioguanine wordt direct omgezet in deze actieve metaboliet. De actieve metaboliet is verantwoordelijk voor de werking van deze middelen.
Azathioprine en mercaptopurine
Er zijn geen aanwijzingen voor een hoger risico op nadelige zwangerschapsuitkomsten bij paternaal gebruik tijdens of binnen drie maanden voorafgaand aan de conceptie. Er worden in de literatuur bijna 2500 zwangerschappen beschreven. Er wordt hierbij geen onderscheid gemaakt tussen azathioprine en mercaptopurine. Bij ongeveer 1400 blootgestelde zwangerschappen werd geen verhoogd risico gezien op aangeboren afwijkingen of andere nadelige zwangerschapsuitkomsten. [1-3] Andere studies zagen daarnaast geen verhoogd risico op vroeggeboorte, laag geboortegewicht en op lange-termijn uitkomsten zoals maligniteiten, autisme spectrum stoornissen en ADHD. [3-6] Twee studies keken naar het risico op miskramen en doodgeboorte. Er werd geen verhoogd risico gezien, al zijn de aantallen nog te klein om hierover een duidelijke uitspraak te kunnen doen. [6-7]
Het is niet duidelijk of azathioprine en mercaptopurine effect hebben op de spermakwaliteit. Sommige studies zagen oligospermie (een te geringe hoeveelheid sperma) of verminderde sperma motiliteit bij gebruik van azathioprine of mercaptopurine. [8-9] Andere studies zagen geen verminderde spermakwaliteit. [10-12]
Tioguanine
Er zijn onvoldoende gegevens over tioguanine gebruik door de man met kinderwens. Enkele case reports beschrijven aangeboren afwijkingen nadat de vader tioguanine gebruikte, met andere cytostatica als comedicatie. Er zijn ook case reports van gezonde kinderen na paternale blootstelling. [13-15]
Perez-Garcia LF, et al. The effect of paternal exposure to immunosuppressive drugs on sexual function, reproductive hormones, fertility, pregnancy and offspring outcomes: a systematic review. Human reproduction update. 2020-11-01;26(6):961-1001Simsek M, Lambalk CB, Wilschut JA. The associations of thiopurines with male fertility and paternally exposed offspring: a systematic review and meta-analysis. Human reproduction update. 2018-03-01;24(2):192-206Meserve J, et al. Paternal Exposure to Immunosuppressive and/or Biologic Agents and Birth Outcomes in Patients With Immune-Mediated Inflammatory Diseases. Gastroenterology. 2021-07-01;161(1):107-115.e3Friedman S, Larsen MD, Magnussen B. Paternal use of azathioprine/6-mercaptopurine or methotrexate within 3 months before conception and long-term health outcomes in the offspring-A nationwide cohort study. Reproductive toxicology (Elmsford, N.Y.). 2017-10-01;73:196-200Nørgård BM, Magnussen B, Larsen MD. Reassuring results on birth outcomes in children fathered by men treated with azathioprine/6-mercaptopurine within 3 months before conception: a nationwide cohort study. Gut. 2017-10-01;66(10):1761-1766Teruel C, et al. Outcomes of pregnancies fathered by inflammatory bowel disease patients exposed to thiopurines. The American journal of gastroenterology. 2010-09-01;105(9):2003-8Hoeltzenbein M, Weber-Schoendorfer C, Borisch C. Pregnancy outcome after paternal exposure to azathioprine/6-mercaptopurine. Reproductive toxicology (Elmsford, N.Y.). 2012-11-01;34(3):364-9Banerjee A, et al. Inflammatory Bowel Disease Therapies Adversely Affect Fertility in Men- A Systematic Review and Meta-analysis. Endocrine, metabolic & immune disorders drug targets. 2019-01-01;19(7):959-974Grosen A, et al. Sperm DNA Integrity is Unaffected by Thiopurine Treatment in Men With Inflammatory Bowel Disease. Journal of Crohn's & colitis. 2019-01-01;13(1):3-11Dejaco C, et al. Azathioprine treatment and male fertility in inflammatory bowel disease. Gastroenterology. 2001-11-01;121(5):1048-53Valer P, et al. Evaluation of the Quality of Semen and Sexual Function in Men with Inflammatory Bowel Disease. Inflammatory bowel diseases. 2017-07-01;23(7):1144-1153Xu L, et al. The influence of immunosuppressants on the fertility of males who undergo renal transplantation and on the immune function of their offspring. Transplant immunology. 2009-12-01;22(1-2):28-31Russell JA, Powles RL, Oliver RT. Conception and congenital abnormalities after chemotherapy of acute myelogenous leukaemia in two men. British medical journal. 1976-06-19;1(6024):1508Evenson DP, Arlin Z, Welt S. Male reproductive capacity may recover following drug treatment with the L-10 protocol for acute lymphocytic leukemia. Cancer. 1984-01-01;53(1):30-6Matthews JH, Wood JK. Male fertility during chemotherapy for acute leukemia. The New England journal of medicine. 1980-11-20;303(21):1235
Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking.
De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin.
Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht.
De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden.
Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar.
We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt.
Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen.
Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel.
Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.
