Misselijkheid en braken komt veel voor tijdens de zwangerschap
Tot 85% van zwangere vrouwen heeft last van enige mate van misselijkheid gedurende de zwangerschap [1-6]. Misselijkheid begint vaak tussen de 4 en 9 weken van de zwangerschap [1,3,7] en gaat bij de meeste vrouwen over na week 14-16 [1,3,6,7,8]. Ongeveer 15% heeft nog last tot 20 weken [3] en 10% houdt klachten gedurende de gehele zwangerschap [1,3,7].
De precieze oorzaak van misselijkheid en braken, inclusief de ernstige vorm hyperemesis gravidarum, is onbekend, maar gaat waarschijnlijk om een combinatie van erfelijke, hormonale en gastro-intestinale factoren [1]. Hogere concentraties van de geslachtshormonen humaan choriongonadotrofine (hCG), progesteron en estradiol worden in verband gebracht met misselijkheid en braken [3,7].
Milde misselijkheid heeft mogelijk een beschermend effect op de foetus
Meerdere onderzoeken laten een positief effect van milde misselijkheid op de foetus zien, waaronder een verminderde kans op miskramen, doodgeboortes, een laag geboortegewicht, vroeggeboorte en aangeboren afwijkingen [1,3]. Ook zijn er een klinisch significante effecten op IQ, taal en gedrag gezien [9]. Sommige onderzoeken concluderen dat milde misselijkheid geen effect op de baby heeft [2,7].
Ernstige misselijkheid en braken heeft daarentegen wel een mogelijk negatief effect op de foetus
Misselijkheid en braken kan leiden tot verschillende mate van uitdroging, gewichtsverlies, voedingstekorten en vermoeidheid [3]. Bij ernstige misselijkheid en braken (hyperemesis) is een verhoogd risico op een laag geboortegewicht, vroeggeboorte, lage Apgarscore 5 minuten na geboorte en een verhoogd risico op ontwikkelingsvertraging gezien [3,7].
Misselijkheid verlaagt de kwaliteit van leven van de moeder
Misselijkheid tijdens de zwangerschap, ook in milde vorm, kan de kwaliteit van leven van de moeder verlagen. Het heeft een negatieve impact op werk, huishouden, ouderschap, relatie en familie [1,3,4,5,6]. Dit kan leiden tot gevoelens van o.a. frustratie, wrok, depressie, angst en zorgen om de baby [1,3].
Momenteel is er geen eenduidige behandelrichtlijn voor misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap.
Er zijn geen richtlijnen over de behandeling van misselijkheid tijdens de zwangerschap in Nederland vanuit gynaecologen en verloskundigen. In de NHG richtlijn Zwangerschap en kraamperiode (2012) wordt er kort aandacht aanbesteed [10]. Op dit moment is de richtlijn voor hyperemesis gravidarum in ontwikkeling.
Er zijn een aantal leefstijlaanpassingen die misselijkheid kunnen verminderen:
- Kleinere, frequentere maaltijden, doordat zo een lege maag, hongergevoel en lage bloedsuiker wordt voorkomen [6, 10]. De zwangere vrouw kan uitzoeken welk voedsel voor haar verdraagbaar is [7,10]. Daarnaast kan meer drinken tussen de maaltijden door ook helpen [7].
- Rusten, het verlagen van stress en het verminderen van druk op de buik [7,10].
De volgende behandelingen worden toegepast bij misselijkheid en braken tijdens de zwangerschap:
- Meclozine en andere antihistaminica bij misselijkheid tijdens de zwangerschap. Binnen deze groep heeft meclozine de voorkeur. Met promethazine is ook veel ervaring. De plaatsbepaling van doxylamine/pyridoxine in de behandeling in Nederland is nog niet duidelijk.
- Metoclopramide en andere dopamine-antagonisten bij misselijkheid tijdens de zwangerschap. Binnen deze groep heeft metoclopramide de voorkeur.
- Ondansetron en andere serotonine-antagonisten bij misselijkheid tijdens de zwangerschap. Deze middelen worden pas ingezet als bovenstaande medicatie niet heeft geholpen. Binnen deze groep heeft ondansetron de voorkeur.
- Diverse middelen bij misselijkheid tijdens de zwangerschap. Gebruik van vitamine B6 (pyridoxine) is goed onderzocht [6] en wordt toegepast bij milde misselijkheid. Gember heeft waarschijnlijk een gunstig effect op misselijkheid en braken, maar bewijs is beperkt en niet eenduidig [11]. NHG adviseert bij matige misselijkheid een dosering van 4 keer per dag 250 mg aan [10].
- Systemische corticosteroïden tijdens de zwangerschap. Kortdurend gebruik van glucocorticosteroïden bij ernstige misselijkheid en braken kan effectief zijn, als laatste behandeloptie i.v.m. bijwerkingen [2,5,12]. Vooral methylprednisolon, met als alternatief hydrocortison, worden gebruikt.
- Bij misselijkheid bij dehydratie dient eerst vocht (eventueel met elektrolyten) toegediend te worden [2,5,12,13].
Referenties:
- Bustos M, Venkataramanan R. Caritis S. Nausea and vomiting of pregnancy - What's new? Auton Neurosci. 2017 Jan;202:62-72.
- Committee on Practice Bulletins-Obstetrics. ACOG Practice Bulletin No. 189: Nausea And Vomiting Of Pregnancy. Obstet Gynecol. 2018 Jan;131(1):e15-e30
- Koren G. Safety considerations surrounding use of treatment options for nausea and vomiting in pregnancy. Expert Opin Drug Saf. 2017 Nov;16(11):1227-1234.
- Royal College of Obstetricians & Gynaecologists. The Management of Nausea and Vomiting of Pregnancy and Hyperemesis Gravidarum. Green-top Guideline No. 69 June 2016.
- Campbell K, Rowe H, Azzam H, Lane CA. The Management of Nausea and Vomiting of Pregnancy. J Obstet Gynaecol Can. 2016 Dec;38(12):1127-1137.
- Maltepe C, Koren G. The management of nausea and vomiting of pregnancy and hyperemesis gravidarum--a 2013 update. J Popul Ther Clin Pharmacol. 2013;20(2):e184-92.
- Dunbar K, Yadlapati R, Konda V. Heartburn, Nausea, and Vomiting During Pregnancy. Am J Gastroenterol. 2022 Oct 1;117(10S):10-15.
- Festin M. Nausea and vomiting in early pregnancy. BMJ Clin Evid. 2014 Mar 19;2014:1405.
- Koren G, Madjunkova S, Maltepe C. The protective effects of nausea and vomiting of pregnancy against adverse fetal outcome--a systematic review. Reprod Toxicol. 2014 Aug;47:77-80.
- https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/zwangerschap-en-kraamperiode#volledige-tekst
- https://www.ge-bu.nl/artikel/misselijkheid-en-braken-tijdens-de-zwangerschap?full
- https://www.uptodate.com/contents/nausea-and-vomiting-of-pregnancy-treatment-and-outcome
- Niebyl JR, Briggs GG. The pharmacologic management of nausea and vomiting of pregnancy. J Fam Pract 2014 Feb;63(2 Suppl):S31-7.
Laatst bijgewerkt op 23-01-2023