Lareb logo
English language icon
Menu icon
Aa Lettergrootte
16
 

Lokale antibacteriële en antivirale middelen op de huid tijdens de zwangerschap

In het kort

Aciclovir crème kan veilig tijdens de zwangerschap worden gebruikt. Ook gebruik van fusidinezuur en mupirocine op de huid is geen probleem.
Tetracycline kan in het eerste trimester op de huid worden toegepast. Wees terughoudend met lokale tetracycline in het tweede en derde trimester van de zwangerschap.
Of imiquimod, podofylline, podofyllotoxine, sinecatechins en zilversulfadiazine gebruikt kunnen worden tijdens de zwangerschap is onbekend.

Risico indeling

  • Meest veilig tooltip icon Dit geneesmiddel is -binnen deze groep- de veiligste keuze voor gebruik tijdens de zwangerschap. Er is, in onderzoek of in de praktijk, geen verhoogd risico gevonden op aangeboren afwijkingen of andere nadelige effecten op de zwangerschap. Of studies tonen discrepanties, maar zijn overwegend gunstig. Het belang van behandeling zal na afweging veelal groter zijn dan het risico.
    • - aciclovir
  • Waarschijnlijk veilig tooltip icon Dit geneesmiddel kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Maar indien mogelijk heeft een geneesmiddel uit de categorie ‘Meest veilig’ de voorkeur. Bijvoorbeeld omdat er meer onderzoek is gedaan naar dat middel of studies minder discrepanties tonen. Het belang van behandeling kan na afweging groter zijn dan het risico.
    • - fusidinezuur
    • - mupirocine
    • - tetracycline (1e trimester)
  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - imiquimod
    • - podofylline
    • - podofyllotoxine
    • - sinecatechins
    • - tetracycline (2e en 3e trimester)
    • - zilversulfadiazine

Achtergrondinformatie

Geneesmiddelopname via de huid
Bij middelen die op de huid worden gesmeerd, vindt normaal gesproken weinig systemische opname plaats. Bij beperkt gebruik wordt geen nadelig effect verwacht op de zwangerschap of op het ongeboren kind. Bij langdurig gebruik, gebruik van grote hoeveelheden, op grote huidoppervlakken of op beschadigde huid, neemt de hoeveelheid opgenomen geneesmiddel toe. Bij uitgebreid gebruik kunnen bij de moeder relevante bloedspiegels optreden. Lees in dat geval, indien van toepassing, de informatie over de systemische toepassing van het betreffende middel.

Aciclovir
Aciclovir wordt via de huid minimaal geabsorbeerd. Er is ruime ervaring met dermaal gebruik van aciclovir tijdens de gehele zwangerschap. De data komt uit een grote Deense studie met ruim 1000 blootgestelde zwangeren (1). Er is geen verhoogd risico gezien op aangeboren afwijkingen en andere nadelige zwangerschapsuitkomsten. Het kan daarom gebruikt worden tijdens de zwangerschap (2).

Zie de pagina over systemische antivirale middelen tijdens de zwangerschap voor de systemische toepassing van acivlovir.

Fusidinezuur
Fusidinezuur wordt nauwelijks door de huid opgenomen. Het middel is al lang op de markt zonder aanwijzingen voor nadelige effecten. Naar het gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap is geen onderzoek gedaan.

Zie de pagina over systemische antibacteriële middelen tijdens de zwangerschap voor de systemische toepassing van fusidinezuur.

Mupirocine
De resorptie van mupirocine bij toepassing op de (beschadigde) huid is te verwaarlozen. Het is systemisch niet meetbaar na toepassing op de intacte huid. Resorptie op de beschadigde huis is lager dan 1%.  Over het gebruik van mupirocine tijdens de zwan­gerschap zijn weinig gegevens bekend. Een case report beschrijft een zwangere vrouw die onder andere mupirocine dermaal (?) kreeg voorgeschreven. Het gaf geen verbetering van haar symptomen, maar het kind werd gezond geboren (3). Er zijn verder geen studies gedaan naar het gebruik van mupirocine in de zwangerschap.

Tetracycline
Tetracycline word nauwelijks opgenomen door de intacte huid, maar er is weinig ervaring tijdens de zwangerschap. Vermijd in het tweede en derde trimester het gebruik van grote hoeveelheden op een beschadigde  huid. Gebruik van tetracyclines vanaf de 16e zwangerschapsweek kan in theorie effecten geven op de tand- en botontwikkeling van de foetus.

Zie de pagina over systemische tetracyclinen tijdens de zwangerschap voor de systemische toepassing van tetracycline.

Imiquimod
Imiquimod induceert een lokale immuunrespons. De opname via de huid is beperkt. Er zijn ongeveer 30 blootgestelde zwangerschappen beschreven met het dermaal gebruik van imiquimod (4-6). Er zijn geen aangeboren afwijkingen of andere nadelige zwangerschapsuitkomsten beschreven. Echter is dit aantal te laag om een goede risico-inschatting te maken.

Podofylline en podofyllotoxine
Podofyllotoxine is het werkzame bestanddeel van podofylline. Podofyllotoxine is een mitoseremmer (remmer van de celdeling). De absorptie door de intacte huid is beperkt. Bij gebruik van zeer hoge doses podofyllotoxine tijdens de zwangerschap, systemisch maar ook lokaal, is in enkele case reports toxiciteit bij moeder en foetus beschreven. Lokaal gebruik tijdens de zwangerschap wordt uit voorzorg afgeraden. Tot voor kort was de ervaring met podofyllotoxine beperkt tot een 20-tal zwangerschappen. In een recente grote Deense cohort registerstudie met lokaal gebruik van podofyllotoxine (meer dan 800 eerste trimesterblootstellingen) is geen verhoogd risico op nadelige effecten gevonden; niet na gebruik vroeg in de zwangerschap en ook niet na gebruik later in de zwangerschap (7).

Sinecatechins
Over het gebruik van sinecatechins tijdens de zwangerschap is geen informatie bekend. Het is een zalf met een (droog) extract van groene theebladeren. Het heeft een lokaal antioxiderend effect. De systemische blootstelling aan dit extract na dermale toediening ligt ruim onder de blootstelling die gemeten is na het drinken van een kop groene thee.

Zilversulfadiazine
Houd bij uitgebreid gebruik van zilversulfadiazine rekening met systemische resorptie van beide componenten. De resorptie van zilver via de huid is kleiner dan 1% en van sulfadiazine kleiner dan 10%.  Er zijn meer dan 20 zwangerschappen beschreven waarbij zilversulfadiazine is gebruikt bij de behandeling van brandwonden. Er is geen verhoogd risico gezien op aangeboren afwijkingen of andere nadelige gevolgen voor de baby (8-10).

Sulfapreparaten kunnen andere stoffen verdringen uit de binding aan het plasma-eiwit. Bij de foetus en de pasgeborene kan dit in theorie leiden tot verdringing van bilirubine en het ontstaan van hyperbilirubinemie. In de praktijk is dit nooit gemeld na toediening van een sulfapreparaat op de huid.


Referenties

1.            Pasternak B, Hviid A. Use of acyclovir, valacyclovir, and famciclovir in the first trimester of pregnancy and the risk of birth defects. JAMA : the journal of the American Medical Association. 2010;304(8):859-66.

2.            Patel VM, Schwartz RA, Lambert WC. Topical antiviral and antifungal medications in pregnancy: a review of safety profiles. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2017;31(9):1440-6.

3.            Maria GC, Esther GS, Angel AG, Valtuena J, Dani RS, Pilar ML. Use of permethrin in the treatment of rosacea fulminans during pregnancy: One case report. Dermatol Ther. 2020;33(3):e13436.

4.            Audisio T, Roca FC, Piatti C. Topical imiquimod therapy for external anogenital warts in pregnant women. Int J Gynaecol Obstet. 2008;100(3):275-6.

5.            Ciavattini A, Tsiroglou D, Vichi M, Di Giuseppe J, Cecchi S, Tranquilli AL. Topical Imiquimod 5% cream therapy for external anogenital warts in pregnant women: report of 4 cases and review of the literature. JMaternFetal Neonatal Med. 2012;25(7):873-6.

6.            Einarson A, Costei A, Kalra S, Rouleau M, Koren G. The use of topical 5% imiquimod during pregnancy: a case series. Reprod Toxicol. 2006;21:(1):(1):1-2.

7.            Andersson NW, Andersen JT. Association Between Fetal Safety Outcomes and Exposure to Local Podophyllotoxin During Pregnancy. JAMA Dermatol. 2020;156(3):303-11.

8.            Gang RK, Bajec J, Tahboub M. Management of thermal injury in pregnancy - an analysis of 16 patients. Burns. 1992;18(4):317-20.

9.            Correia-Sa I, Marques M, Horta R, Costa-Ferreira A, Rodrigues AG, Silva A, et al. Experience in Management of Burn Injury During Pregnancy in a Burn Unit. J Burn Care Res. 2021;42(2):232-5.

10.          Prasanna M, Singh K. Early burn wound excision 'in major'burns with ‘pregnancy’: a preliminary report. Burns. 1996;22(3):234-7.

Laatst bijgewerkt op 24-11-2022


Ook interessant

Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.