Keratolytica voor verweking van de huid tijdens de zwangerschap

In het kort

Keratolytica zijn middelen die de opperhuid verweken (zachter maken). Ureum kan worden gebruikt tijdens de zwangerschap. Kortdurend gebruik van salicylzuur op een kleine huidoppervlakte is mogelijk tijdens de zwangerschap. Resorcinol kan waarschijnlijk ook worden gebruikt. Over ditranol zijn weinig gegevens bekend, een uitspraak over de veiligheid is daardoor niet mogelijk.

Risico indeling

  • Meest veilig tooltip icon Dit geneesmiddel is -binnen deze groep- de veiligste keuze voor gebruik tijdens de zwangerschap. Er is, in onderzoek of in de praktijk, geen verhoogd risico gevonden op aangeboren afwijkingen of andere nadelige effecten op de zwangerschap. Of studies tonen discrepanties, maar zijn overwegend gunstig. Het belang van behandeling zal na afweging veelal groter zijn dan het risico.
    • - ureum
  • Waarschijnlijk veilig tooltip icon Dit geneesmiddel kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Maar indien mogelijk heeft een geneesmiddel uit de categorie ‘Meest veilig’ de voorkeur. Bijvoorbeeld omdat er meer onderzoek is gedaan naar dat middel of studies minder discrepanties tonen. Het belang van behandeling kan na afweging groter zijn dan het risico.
    • - resorcinol
    • - salicylzuur (beperkt gebruik)
  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - ditranol
    • - salicylzuur (uitgebreid gebruik)

Achtergrondinformatie

Geneesmiddelopname via de huid is meestal laag
Bij middelen die op de huid worden gesmeerd, vindt normaal gesproken weinig systemische opname plaats. Bij beperkt gebruik wordt geen nadelig effect verwacht op de zwangerschap of op het ongeboren kind. Bij langdurig gebruik, gebruik van grote hoeveelheden, op grote huidoppervlakken of op beschadigde huid, neemt de hoeveelheid opgenomen geneesmiddel toe. Bij uitgebreid gebruik kunnen bij de moeder relevante bloedspiegels optreden.

Ureum
Ureum is een stof die in het lichaam wordt gevormd bij de omzetting van eiwitten. Het lichaam is goed in staat ureum af te breken. Daardoor is het niet toxisch voor de embryo. Ureum kan op de huid worden gebruikt tijdens de zwangerschap.

Resorcinol
Resorcinol komt nauwelijks systemisch beschikbaar na gebruik op de huid. Met het gebruik tijdens de zwangerschap is weinig ervaring opgedaan. In een oude publicatie zijn 118 kinderen beschreven waarvan de moeder op enig moment in de zwangerschap resorcinol gebruikte (1). Achttien van deze vrouwen zijn in de eerste vier maanden van de zwangerschap behandeld. Hierbij zijn geen nadelige effecten gezien.

Salicylzuur
De opname van salicylzuur door de huid is afhankelijk van de gebruikte concentratie, de gebruikte hoeveelheid, de behandelduur en het behandelde huidoppervlak. De systemische absorptie varieert van 9% tot 25%. Er zijn twee case reports die een nadelig effect op het ongeboren kind beschrijven na dermale toepassing van salicylzuur.

  • In het eerste geval had de moeder 1% crème gebruikt, meerdere keren per dag in de eerste 8 weken van de zwangerschap (2). Het kind werd rond 25 weken zwangerschap doodgeboren met meerdere afwijkingen van het hoofd en aangezicht.
  • De tweede case beschrijft een reversibele vroege sluiting van de ductus arteriosus nadat de zwangere twee maal haar schouders had ingesmeerd met diclofenac gel, en vervolgens een pleister met salicylzuur overnacht had aangebracht (3).

Bij deze twee cases is salicylzuur uitgebreid gebruikt, wat een indicatie is voor systemische opname. Een review van een fabrikant concludeert dat het gebruik van cosmetische producten met salicylzuur niet leidt tot een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen (4). Salicylzuur kan tijdens de zwangerschap kortdurend op kleine oppervlakken worden gebruikt.

Ditranol
Met het gebruik van ditranol tijdens de zwangerschap is geen ervaring opgedaan. De systemische absorptie via de huid is laag. Een review stelt dat er geen aanwijzing is voor systemische opname en toxiciteit bij dermaal gebruik van ditranol (5).

 

Referenties

1.            Heinonen OP, Slone D, Shapiro S. Birth defects and drugs in pregnancy: PSG Publishing Company, Inc. Littleton, MS; 1977.

2.            Khan A, Bourgeois J, Mohide P. Agnathia-otocephaly complex in a fetus with maternal use of topical 1% salicylate. Clin Dysmorphol. 2008;17(1):75-6.

3.            Torloni MR, Cordioli E, Zamith MM, Hisaba WJ, Nardozza LM, Santana RM, et al. Reversible constriction of the fetal ductus arteriosus after maternal use of topical diclofenac and methyl salicylate. Ultrasound Obstet Gynecol. 2006;27(2):227-9.

4.            Labib R, Bury D, Boisleve F, Eichenbaum G, Girard S, Naciff J, et al. A kinetic-based safety assessment of consumer exposure to salicylic acid from cosmetic products demonstrates no evidence of a health risk from developmental toxicity. Regul Toxicol Pharmacol. 2018;94:245-51.

5.            Tauscher AE, Fleischer AB, Phelps KC, Feldman SR. Psoriasis and pregnancy. J Cutan Med Surg. 2002;6(6):561-70.

Laatst bijgewerkt op 09-11-2022


Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.