Lareb logo
English language icon
Menu icon
Aa Lettergrootte
16
 

NSAID’s of salicylaten bij pijn tijdens de zwangerschap

In het kort

Voor de behandeling van pijn tijdens de zwangerschap is paracetamol het eerste keus middel. Als paracetamol onvoldoende werkt, kan de zwangere in het eerste en tweede trimester af en toe kort NSAID’s gebruiken. De middelen diclofenac, ibuprofen en naproxen zijn binnen NSAID’s de eerste keuze.

De informatie op deze pagina gaat niet over het gebruik van lage doseringen acetylsalicylzuur of carbasalaatcalcium als bloedplaatjesremmers in de zwangerschap .  

Let op:

  • Gebruik geen NSAID’s en salicylaten bij pijn in het derde trimester van de zwangerschap.
  • Gebruik NSAID’s en salicylaten bij pijn bij een kinderwens en in het eerste en tweede trimester alleen kort.
  • Lang gebruik of hoge doseringen kunnen nodig zijn bij ziektes als reumatoïde artritis. Controleer dan vanaf 20 weken regelmatig het ongeboren kind en de hoeveelheid vruchtwater.
  • Vermijd altijd de combinatie van diclofenac met misoprostol.

Risico indeling

  • Waarschijnlijk veilig tooltip icon Dit geneesmiddel kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Maar indien mogelijk heeft een geneesmiddel uit de categorie ‘Meest veilig’ de voorkeur. Bijvoorbeeld omdat er meer onderzoek is gedaan naar dat middel of studies minder discrepanties tonen. Het belang van behandeling kan na afweging groter zijn dan het risico.
    • - diclofenac (eerste en tweede trimester)
    • - ibuprofen (eerste en tweede trimester)
    • - naproxen (eerste en tweede trimester)
  • Risico op aangeboren afwijkingen tooltip icon Dit geneesmiddel geeft een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen of andere blijvende schade. Gebruik dit middel alleen in uitzonderingsgevallen (met extra controles). Kies zo mogelijk voor een veiliger middel of staak -tijdelijk- de behandeling.
    • - aceclofenac (derde trimester)
    • - acetylsalicylzuur (vanaf 250 mg per dag) (derde trimester)
    • - carbasalaatcalcium (meer dan 100 mg per dag) (derde trimester)
    • - dexketoprofen (derde trimester)
    • - diclofenac (derde trimester)
    • - fenylbutazon (derde trimester)
    • - flurbiprofen (derde trimester)
    • - ibuprofen (derde trimester)
    • - indometacine (derde trimester)
    • - ketoprofen (derde trimester)
    • - meloxicam (derde trimester)
    • - metamizol (derde trimester)
    • - nabumeton (derde trimester)
    • - naproxen (derde trimester)
    • - piroxicam (derde trimester)
    • - propyfenazon (derde trimester)
    • - tiaprofeenzuur (derde trimester)
  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - aceclofenac (eerste en tweede trimester)
    • - acetylsalicylzuur (vanaf 250 mg per dag) (eerste en tweede trimester)
    • - carbasalaatcalcium (meer dan 100 mg per dag) (eerste en tweede trimester)
    • - dexketoprofen (eerste en tweede trimester)
    • - fenylbutazon (eerste en tweede trimester)
    • - flurbiprofen (eerste en tweede trimester)
    • - indometacine (eerste en tweede trimester)
    • - ketoprofen (eerste en tweede trimester)
    • - meloxicam (eerste en tweede trimester)
    • - metamizol (eerste en tweede trimester)
    • - nabumeton (eerste en tweede trimester)
    • - piroxicam (eerste en tweede trimester)
    • - propyfenazon (eerste en tweede trimester)
    • - tiaprofeenzuur (eerste en tweede trimester)

Achtergrondinformatie

Gebruik NSAID’s en salicylaten bij pijn in het eerste en tweede trimester alleen kort
Naar de NSAID’s diclofenac, ibuprofen en naproxen is het meeste onderzoek gedaan. Over het gebruik van de overige NSAID's bij pijn tijdens de zwangerschap is weinig bekend. Cohort onderzoeken naar de salicylaten en de NSAID’s diclofenac, ibuprofen en naproxen laten geen duidelijke aanwijzingen zien voor teratogene effecten bij de mens (1-11). Sommige case-control studies laten een mogelijk licht verhoogd risico zien op specifieke afwijkingen (waaronder gastroschisis en hartafwijkingen) (12-15). Andere studies bevestigen dit niet. Bij kort gebruik (enkele dagen, max. een week) en normale doseringen lijkt het risico echter zeer klein.

Er is geen eenduidigheid in studies over een mogelijk verhoogd risico op miskramen bij gebruik van NSAID’s in de zwangerschap. Sommige studies zien een verhoogd risico bij gebruik (langer dan 14 dagen) rondom de conceptie (16, 17) of bij gebruik in de zwangerschap in het algemeen (10, 18). Andere studies zien dit niet na gebruik in de zwangerschap (2, 5, 19, 20). Ook een meta-analyse uit 2022, waar de twee bovengenoemde studies meegenomen zijn, suggereert een verhoogd risico bij gebruik rondom de conceptie (OR 2.32 (1.16-4.66)), maar niet na gebruik in het eerste trimester of gebruik tijdens de zwangerschap in het algemeen (bovengenoemde studies meegenomen) (21). In een studie wordt een toename gezien in het aantal NSAID voorschriften voorafgaand aan de miskraam (22). Mogelijk dat deze middelen veel gebruikt worden voor pijn geassocieerd met de miskraam. Dit kan de resultaten van studies beïnvloeden (indication bias). Uit voorzorg is het beter om langdurig gebruik van NSAID’s rondom de conceptie te vermijden bij een kinderwens, als dat mogelijk is.

Bij hoge doseringen en langdurig gebruik van NSAID’s vanaf 20 weken zwangerschap is verminderde foetale urineproductie beschreven, wat tot oligohydramnion (te weinig vruchtwater) en irreversibele neonatale oligo- en anurie (verminderde of afwezige urineproductie) kan leiden (23).

Gebruik geen NSAID’s en salicylaten bij pijn in het derde trimester
Het gebruik van NSAID’s in het derde trimester wordt in verband gebracht met verminderde weeënactiviteit, versterkt bloedverlies tijdens de baring, vroegtijdige sluiting van de ductus arteriosus en persisterende pulmonale hypertensie bij de neonaat (24, 25). Ook is bij hoge doseringen en lang gebruik in de tweede helft van de zwangerschap verminderde foetale urineproductie beschreven, wat tot oligohydramnion en irreversibele neonatale oligo- en anurie kan leiden (23). Verder kunnen bloedingen optreden door het gebruik van salicylaten als pijnstiller, zowel bij de moeder als bij de pasgeborene.

Indometacinegebruik laat in de zwangerschap geeft mogelijk problemen bij premature kinderen
Bij zeer premature baby’s is necrotiserende enterocolitis en periventriculaire leukomalacie gezien na gebruik van indometacine door de moeder (26). Bij premature kinderen is na gebruik van indometacine door de moeder voor vroegtijdige weeën ook vaker een persisterende open ductus arteriosus gezien. Dit komt mogelijk door beschadiging van de intima van de ductus arteriosus door indometacine (27).

Vermijd altijd misoprostol tijdens de zwangerschap
Vermijd altijd het combinatiepreparaat diclofenac met misoprostol. Misoprostol dient hierbij als maagwandbeschermer. Maar het kan ook baarmoedercontracties veroorzaken. Dit kan leiden tot uterusbloedingen, miskramen en ernstige aangeboren afwijkingen.

arrow icon

1. Cassina M, De Santis M, Cesari E, Van Eijkeren M, Berkovitch M, Eleftheriou G, et al. First trimester diclofenac exposure and pregnancy outcome. Reproductive Toxicology. 2010;30(3):401-4.
2. Padberg S, Tissen-Diabate T, Dathe K, Hultzsch S, Meixner K, Linsenmeier V, et al. Safety of diclofenac use during early pregnancy: a prospective observational cohort study. Reprod Toxicol. 2018;77:122-9.
3. Nezvalova-Henriksen K, Spigset O, Nordeng H. Effects of ibuprofen, diclofenac, naproxen, and piroxicam on the course of pregnancy and pregnancy outcome: a prospective cohort study. BJOG. 2013;120(8):948-59.
4. Daniel S, Matok I, Gorodischer R, Koren G, Uziel E, Wiznitzer A, et al. Major Malformations Following Exposure to Nonsteroidal Antiinflammatory Drugs During the First Trimester of Pregnancy. Journal of Rheumatology. 2012;39(11):2163-9.
5. Dathe K, Fietz AK, Pritchard LW, Padberg S, Hultzsch S, Meixner K, et al. No evidence of adverse pregnancy outcome after exposure to ibuprofen in the first trimester - Evaluation of the national Embryotox cohort. ReprodToxicol. 2018;79:32-8.
6. Jensen MS, Rebordosa C, Thulstrup AM, Toft G, Sorensen HT, Bonde JP, et al. Maternal use of acetaminophen, ibuprofen, and acetylsalicylic acid during pregnancy and risk of cryptorchidism. Epidemiology. 2010;21(6):779-85.
7. Hultzsch S, Paulus W, Padberg S, Fietz AK, Schaefer C, Dathe K. First trimester naproxen exposure and outcome of pregnancy - A German case series. Reprod Toxicol. 2021;103:51-7. PMID:34015472.
8. Slone D, Siskind V. Aspirin and congenital malformations. Lancet. 1976:1373-5.
9. Kozer E, Nikfar S, Costei A, Boskovic R, Nulman I, Koren G. Aspirin consumption during the first trimester of pregnancy and congenital anomalies: A meta-analysis. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2002;187(6):1623-30.
10. Nielsen GL, Sorensen HT, Larsen H, Pedersen L, Dodd S, Buist A, et al. Risk of adverse birth outcome and miscarriage in pregnant users of non-steroidal anti-inflammatory drugs: population based observational study and case-control study Antidepressants and breast-feeding: a review of the literature. British Medical Journal. 2001;322(7281):266-70.
11. Ericson A, Kallen BA. Nonsteroidal anti-inflammatory drugs in early pregnancy. Reproductive Toxicology. 2001;15(4):371-5.
12. Kallen BAJ, Olausson PO. Maternal drug use in early pregnancy and infant cardiovascular defect. Reproductive Toxicology. 2003;17(3):255-61.
13. Mac BT, Robbins JM, Druschel C, Cleves MA, Yang S, Hobbs CA, et al. Demographic and environmental risk factors for gastroschisis and omphalocele in the National Birth Defects Prevention Study. Journal of Pediatric Surgery. 2009;44(8):1546-51.
14. Ofori B, Oraichi D, Blais L, Rey E, Berard A. Risk of congenital anomalies in pregnant users of non-steroidal anti-inflammatory drugs: A nested case-control study. Birth Defects Research Part B Developmental and Reproductive Toxicology. 2006;77(4):268-79.
15. Torfs CP, Katz EA, Bateson TF, Lam PK, Curry CJ. Maternal medications and environmental exposures as risk factors for gastroschisis. Teratology. 1996;54(2):84-92. PMID:8948544.
16. Li DK, Liu L, Odouli R. Exposure to non-steroidal anti-inflammatory drugs during pregnancy and risk of miscarriage: population based cohort study. British Medical Journal. 2003;327(7411):368.
17. Li DK, Ferber JR, Odouli R, Quesenberry C. Use of non-steroidal anti-inflammatory drugs during pregnancy and the risk of miscarriage. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2018.
18. Nakhai-Pour HR, Broy P, Sheehy O, Berard A. Use of nonaspirin nonsteroidal anti-inflammatory drugs during pregnancy and the risk of spontaneous abortion. CMAJ. 2011;183:1713-20.
19. Velez Edwards DR, Aldridge T, Baird DD, Funk MJ, Savitz DA, Hartmann KE. Periconceptional over-the-counter nonsteroidal anti-inflammatory drug exposure and risk for spontaneous abortion. Obstet Gynecol. 2012;120(1):113-22.
20. Daniel S, Koren G, Lunenfeld E, Bilenko N, Ratzon R, Levy A. Fetal exposure to nonsteroidal anti-inflammatory drugs and spontaneous abortions. CMAJ. 2014;186(5):E177-E82.
21. Ying XH, Bao DN, Jiang HY, Shi YD. Maternal non-steroidal anti-inflammatory drug exposure during pregnancy and risk of miscarriage: a systematic review and meta-analysis. Eur J Clin Pharmacol. 2022;78(2):171-80. PMID:34635936.
22. Daniel S, Koren G, Lunenfeld E, Levy A. NSAIDs and spontaneous abortions - true effect or an indication bias? BrJ Clin Pharmacol. 2015;80(4):750-4.
23. FDA. FDA recommends avoiding use of NSAIDs in pregnancy at 20 weeks or later because they can result in low amniotic fluid. 2020.
24. Dathe K, Hultzsch S, Pritchard LW, Schaefer C. Risk estimation of fetal adverse effects after short-term second trimester exposure to non-steroidal anti-inflammatory drugs: a literature review. Eur J Clin Pharmacol. 2019;75(10):1347-53. PMID:31273431.
25. Koren G, Florescu A, Costei AM, Boskovic R, Moretti ME. Nonsteroidal antiinflammatory drugs during third trimester and the risk of premature closure of the ductus arteriosus: a meta-analysis. Ann Pharmacother. 2006;40(5):824-9.
26. Hammers AL, Sanchez-Ramos L, Kaunitz AM. Antenatal exposure to indomethacin increases the risk of severe intraventricular hemorrhage, necrotizing enterocolitis, and periventricular leukomalacia: a systematic review with metaanalysis. Am J ObstetGynecol. 2014.
27. Norton E, Merrill J. Neonatal complications after the administration of indomethacin for preterm labor. N Engl J Med. 1993;329(22):1602-7.

Laatst bijgewerkt op 10-07-2023


Ook interessant

Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.