Een psychotische aandoening moet goed behandeld worden tijdens de zwangerschap
Het niet behandelen van een vrouw met een psychotische aandoening of manie tijdens de zwangerschap kan ernstige gevolgen hebben voor zowel moeder als kind. Een adequate behandeling van de klachten in de zwangerschap is dus belangrijk.
Quetiapine en olanzapine hebben binnen de atypische antipsychotica de voorkeur
De voorkeur binnen de klassieke antipsychotica gaat uit naar haloperidol. Als een patiënte met een kinderwens een antipsychoticum gebruikt en hiermee adequaat behandeld wordt, kan de overweging gemaakt worden om dit te continueren tijdens de zwangerschap. Abrupt stoppen met een antipsychoticum of het wisselen van medicatie tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op recidiefpsychose. Wissel daarom zo nodig vóór de conceptie van antipsychoticum.
Onthoudings- en toxische verschijnselen kunnen optreden na de geboorte
Toepassing van atypische antipsychotica in het derde trimester van de zwangerschap kan leiden tot extrapiramidale stoornissen bij het pasgeboren kind. Langdurig gebruik tot aan de bevalling kan verder bij het kind onthoudingsverschijnselen veroorzaken, zoals prikkelbaarheid, hypertonie, tremoren, onregelmatige ademhaling, slecht drinken en hard huilen.
Olanzapine, quetiapine en aripiprazol
Met het gebruik van quetiapine (ruim 7000 zwangerschappen), olanzapine (ruim 3500 zwangerschappen) en aripiprazol (ruim 2000 zwangerschappen) is ruime ervaring opgedaan. De meeste ervaring is opgedaan in het eerste trimester. Deze gegevens laten geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen zien.
De gegevens zijn vooral afkomstig uit een grote studie over onder andere olanzapine, quetiapine en aripiprazol uit een database met alleen levendgeborenen [1], en uit studies en abstracts met de hele groep (atypische) antipsychotica. De grote studie bevat 4221 zwangerschappen met minimaal een verstrekking van quetiapine in het eerste trimester, waarvan bij 1846 zwangerschappen de dosering boven de 100mg was. Met aripiprazol en olanzapine worden respectievelijk 1756 en 1394 zwangerschappen beschreven.
Een andere grote register studie uit Finland met onder andere 2618 blootstellingen aan quetiapine, 413 blootstellingen aan olanzapine en 220 blootstellingen aan aripiprazol in het eerste trimester, laat geen verhoogd risico zien op aangeboren afwijkingen in het algemeen. Als gekeken wordt naar de specifieke middelen wordt een verhoogd risico gezien op afwijkingen in het algemeen en musculoskeletale afwijkingen bij gebruik van olanzapine, als vergeleken wordt met niet blootgestelde controles. Als vergeleken wordt met vrouwen die andere antipsychotica gebruiken wordt geen verhoogd risico gezien. De onderliggende maternale aandoening is mogelijk verantwoordelijk voor het effect [2].
Over andere mogelijke nadelige effecten van olanzapine, quetiapine en aripiprazol op de zwangerschap en het kind kan nog geen uitspraak worden gedaan.
Kinetiek tijdens de zwangerschap
Een studie suggereert dat de plasmaconcentraties van quetiapine en aripiprazol kunnen dalen tijdens de zwangerschap [3]. De plasmaconcentratie van olanzapine daalde niet significant in de studie. Het is onduidelijk of deze daling van de plasmaconcentratie klinische gevolgen heeft.
Clozapine
Over het gebruik van clozapine (rond de 400 zwangerschappen) zijn in beperkte mate gegevens vastgelegd [4]. De beschikbare informatie is vooral afkomstig uit studies met een klein aantal patiënten. De beschikbare gegevens laten geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen zien. Ook data van de fabrikant met 523 zwangerschappen laten geen verhoogd risico op nadelige zwangerschapsuitkomsten zien [5].
Risperidon
Er is tot nu toe redelijke ervaring opgedaan met het gebruik van risperidon tijdens de zwangerschap. Er zijn meer dan 2000 zwangerschappen beschreven [4]. In de grootste studie met 1566 zwangerschappen wordt een mogelijk licht verhoogd risico op aangeboren afwijkingen in het algemeen (RR 1.26; 95%CI, 1.02-1.56) gesuggereerd [1]. Meer onderzoek is nodig om de veiligheid van risperidon tijdens de zwangerschap vast te stellen.
Amisulpride
In totaal zijn er rond de 30 cases beschreven met het gebruik van amisulpride [6-8]. Hierbij werd 1 afwijking gezien (longcyste).
Paliperidon
Er is weinig onderzoek gedaan naar het gebruik van paliperidon (de actieve metaboliet van risperidon). Er is slechts 1 studie met 17 zwangerschappen beschreven in de literatuur [9]. Er werden geen aangeboren afwijkingen gezien. Verder zijn er nog enkele case reports.
Lurasidon
Met het gebruik van lurasidon is slechts 1 case report beschikbaar [10]. Er werd een gezond kind geboren.
Asenapine en sertindol
Met het gebruik van asenapine en sertindol is geen ervaring opgedaan tijdens de zwangerschap.
Tegenstrijdigheid in onderzoeken naar het risico op zwangerschapsdiabetes
Er is geen eenduidigheid over het effect van atypische antipsychotica op zwangerschapsdiabetes en geboortegewicht. Sommige studies zien een verhoogd risico, anderen niet [11]. Gelet het diabetogene effect van deze middelen, is een verhoogd risico niet uitgesloten.
In een grote studie (aripiprazol (N=1924), quetiapine (N=4533), risperidon (N=1824), of olanzapine (N=1425)) werd een licht verhoogd risico gezien op zwangerschapsdiabetes bij vrouwen die olanzapine en quetiapine continueerden tijdens de zwangerschap. Er werd geen significant verhoogd risico gezien bij vrouwen die aripiprazol of risperidon door gebruikten [12]. In een andere grote studie uit 2022 met 1710 blootstellingen aan olanzapine, clozapine en quetiapine wordt ook een verhoogd risico op zwangerschapsdiabetes gezien [13].
- Huybrechts KF, et al. Antipsychotic Use in Pregnancy and the Risk for Congenital Malformations. JAMA psychiatry. 2016-09-01;73(9):938-46
- Ellfolk M, Leinonen MK, Gissler M. Second-generation antipsychotic use during pregnancy and risk of congenital malformations. European journal of clinical pharmacology. 2021-11-01;77(11):1737-1745
- Westin AA, Brekke M, Molden E. Treatment With Antipsychotics in Pregnancy: Changes in Drug Disposition. Clinical pharmacology and therapeutics. 2018-03-01;103(3):477-484
- Damkier P, Videbech P. The Safety of Second-Generation Antipsychotics During Pregnancy: A Clinically Focused Review. CNS drugs. 2018-04-01;32(4):351-366
- McKenna K, et al. Pregnancy outcome of women using atypical antipsychotic drugs: a prospective comparative study. The Journal of clinical psychiatry. 2005-04-01;66(4):444-9; quiz 546
- Habermann F, et al. Atypical antipsychotic drugs and pregnancy outcome: a prospective, cohort study. Journal of clinical psychopharmacology. 2013-08-01;33(4):453-62
- Dunstan HJ, Richardson JL, Stephens S, Yates LM, Thomas SHL: First trimester exposure to amisulpride and the risk of adverse pregnancy outcomes: A case series (abstract). Reprod Toxicol 2016;60:180.
- Cupitt D, Kennedy D. Amisulpride and pregnancy: Three prospective exposure case reports. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2011. 91(5):412.
- Onken M, Mick I, Schaefer C. Paliperidone and pregnancy-an evaluation of the German Embryotox database. Archives of women's mental health. 2018-12-01;21(6):657-662
- Montiel C, Newmark RL, Clark CT. Perinatal use of lurasidone for the treatment of bipolar disorder. Experimental and clinical psychopharmacology. 2022-04-01;30(2):249-252
- Uguz F. Antipsychotic Use During Pregnancy and the Risk of Gestational Diabetes Mellitus: A Systematic Review. Journal of clinical psychopharmacology. 2019-03-01;39(2):162-167
- Park Y, et al. Continuation of Atypical Antipsychotic Medication During Early Pregnancy and the Risk of Gestational Diabetes. The American journal of psychiatry. 2018-06-01;175(6):564-574
- Heinonen E, Forsberg L, Nörby U. Antipsychotic Use During Pregnancy and Risk for Gestational Diabetes: A National Register-Based Cohort Study in Sweden. CNS drugs. 2022-05-01;36(5):529-539
Laatst bijgewerkt op 13-07-2022