Benzodiazepines bij epilepsie tijdens de zwangerschap

In het kort

Benzodiazepines (benzodiazepine-agonisten) kunnen tijdens de zwangerschap kortdurend worden gebruikt om een aanval te couperen, diazepam heeft daarbij de voorkeur. Probeer ze zo kort mogelijk te gebruiken in een lage dosering.

Let op
Bij langdurig gebruik van benzodiazepines aan het eind van de zwangerschap kan het pasgeboren kind last krijgen van ontwenningsverschijnselen, ademhalingsdepressie of het floppy-infant syndroom.

Risico indeling

  • Waarschijnlijk veilig tooltip icon Dit geneesmiddel kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Maar indien mogelijk heeft een geneesmiddel uit de categorie ‘Meest veilig’ de voorkeur. Bijvoorbeeld omdat er meer onderzoek is gedaan naar dat middel of studies minder discrepanties tonen. Het belang van behandeling kan na afweging groter zijn dan het risico.
    • - diazepam (1e en 2e trimester)
  • Mogelijk risico tooltip icon Dit geneesmiddel kan mogelijk nadelige effecten hebben op zwangerschap of –ongeboren- kind. Weeg de mogelijke nadelige effecten af tegen het belang van behandeling van de moeder. Overweeg of een veiliger middel gebruikt kan worden of voer extra controles uit.
    • - diazepam (3e trimester)
  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - clobazam
    • - clonazepam
    • - midazolam

Achtergrondinformatie

Epilepsie tijdens de zwangerschap
Epileptische aanvallen tijdens de zwangerschap, vooral tonisch-clonische aanvallen, kunnen nadelige effecten hebben voor moeder en kind. Vrouwen die behandeld worden voor epilepsie kunnen de medicatie tijdens de zwangerschap meestal niet staken. Maak bij voorkeur vóór de zwanger­schap een zorgvuldige afweging over het gebruik van anti-epileptica. Het risico op het ontstaan van afwijkingen neemt toe bij het gebruik van combinaties van anti-epileptica; vermijd polytherapie dus zoveel mogelijk. In een aparte pagina worden de voorkeursmiddelen bij behandeling van epilepsie beschreven.

Gebruik in het eerste en/of tweede trimester
Dierstudies laten een verhoogd risico zien op schisis bij gebruik van benzodiazepi­nes. Bij de mens zijn er geen eenduidige aanwijzingen dat het gebruik van benzodiaze­pines leidt tot een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen.

Diazepam
Binnen de groep van benzodiazepines is er met diazepam is de meeste ervaring opgedaan (er zijn gegevens beschikbaar bij > 5000 zwangeren). Er zijn geen aanwijzingen voor een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen. Diazepam passeert gemakkelijk de placenta en kan vanwege de lange halfwaardetijd stapelen bij de foetus.
Clobazam
Clobazam wordt bij epilepsie voornamelijk als adjuvans gebruikt. Er is maar weinig ervaring met gebruik van dit middel tijdens de zwangerschap: in totaal zijn ruim 150 zwangerschappen beschreven met clobazam mono- of polytherapie blootstelling in het eerste trimester. Enkele studies vonden een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen, maar er zijn ook studies waarbij geen aanwijzingen voor nadelige effecten zijn gevonden. De aantallen binnen de studies waren te laag om een verhoogd risico vast te stellen. Een duidelijke conclusie is nog niet mogelijk.
Clonazepam
Er is ruime ervaring met gebruik van clonazepam tijdens de zwangerschap. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen gevonden voor een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen na gebruik van clonazepam monotherapie in het eerste trimester. In één studie werd een mogelijk verhoogd risico op microcefalie gevonden, maar vanwege de beperkingen van de studie (slechts enkele casus, mogelijke misclassificatie van blootstelling) moet deze uitkomst voorzichtig worden geïnterpreteerd.
Midazolam
Midazolam kan worden toegepast bij status epilepticus. Het heeft een kortere halfwaardetijd dan de andere genoemde benzodiazepines. Er zijn 2 case reports waarbij midazolam in het tweede trimester eenmalig als sedatie werd gebruikt, op de daaropvolgend echo’s werden geen afwijkingen te zien. Een uitspraak over de veiligheid van gebruik in het eerste en tweede trimester is niet mogelijk.

Gebruik in het derde trimester: effecten bij de pasgeborene
Bij langdurig gebruik van benzodiazepines tot aan de bevalling kunnen onthoudingsverschijnselen bij de pasgeborene optreden. Bijvoorbeeld prikkelbaarheid, hypertonie, tremoren, onregelmatige ademhaling, braken, diarree, convulsies en hard huilen. Hoge doses voor de bevalling kunnen ook leiden tot neonatale respiratoire depressie (onderdrukking van de ademhaling).

Daarnaast bestaat de kans op het ontstaan van een floppy-infant syndroom. Symptomen zijn onder andere hypotonie, lethargie, verstoorde temperatuurregulatie en slecht drinken. Het optreden van dit syndroom is waarschijnlijk gerelateerd aan de gebruikte dosering.

Lange termijn effecten
Er is nog weinig onderzoek gedaan naar lange termijn effecten van benzodiazepinegebruik tijdens de zwangerschap. Een verhoogd risico op ontwikkelingsstoornissen bij het kind is niet uit te sluiten. Studies naar clonazepam zijn niet eenduidig over een mogelijk effect op de intellectuele ontwikkeling van het kind.

 

Referenties

clobazam

Keni RR, Manna J, Sarma PS, Thomas SV. Teratogenicity of antiepileptic dual therapy: Dose-dependent, drug-specific, or both? Neurology. 2018 Feb 27; 90(9): e790-e796.

Trivedi M, Jose M, Philip RM, Sarma PS, Thomas SV. Spontaneous fetal loss in women with epilepsy: prospective data from pregnancy registry in India.Epilepsy Res. 2018 Oct; 146: 50-53.

Thomas SV, Jose M, Divakaran S, Sarma PS. Malformation risk of antiepileptic drug exposure during pregnancy in women with epilepsy: Results from a pregnancy registry in South India. Epilepsia. 2017 Feb; 58(2): 274-281.

clonazepam

Blotiere PO, Miranda S, Weill A, Mikaeloff Y, Peyre H, Ramus F, Mahmoud Z, Coste J, Dray-Spira R. Risk of early neurodevelopmental outcomes associated with prenatal exposure to the antiepileptic drugs most commonly used during pregnancy: a French nationwide population-based cohort study. BMJ open. 2020;10(6):e034829.

Daugaard CA, Pedersen L, Sun Y, Dreier JW, Christensen J. Association of Prenatal Exposure to Valproate and Other Antiepileptic Drugs With Intellectual Disability and Delayed Childhood Milestones. JAMA Netw Open. 2020 Nov 2; 3(11): e2025570.

Blotière PO, Raguideau F, Weill A, Elefant E, Perthus I, Goulet V, et al. Risks of 23 specific malformations associated with prenatal exposure to 10 antiepileptic drugs. Neurology. 2019 Jul 9; 93(2): e167-e180.

Veiby G, Daltveit AK, Engelsen BA, Gilhus NE. Fetal growth restriction and birth defects with newer and older antiepileptic drugs during pregnancy. J Neurol. 2014; 261(3): 579-88.

Lin AE, Peller AJ, Westgate M-N, Houde K, Franz A, Holmes LB. Clonazepam use in pregnancy and the risk of malformations. Birth Defects Res (Part A) 2004; 70:534-536.

midazolam

Lyilikci L, Akarsu M, Kocaayan E, Topalak O: Sedation for endoscopic retrograde cholangiopancreatography (ERCP) in a pregnant patient. J Anesth. 2007; 21(1): 69-71.

Lyilikci L, Balkan BK, Capar E: Sedation for percutaneous treatment of hepatic hydatid cyst in a pregnant patient. Arch Gynecol Obstet 274(2):113-114, 2006.

Laatst bijgewerkt op 17-02-2022


Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.