Lareb logo
English language icon
Menu icon
Aa Lettergrootte
16
 

Tricyclische antidepressiva tijdens de zwangerschap

In het kort

Naar het gebruik van tricyclische antidepressiva (TCA's) tijdens de zwangerschap is veel onderzoek gedaan. Hieruit blijkt geen sterk verhoogd risico op aangeboren afwijkingen. De meeste gegevens gaan over amitriptyline, clomipramine, imipramine of nortriptyline. Deze middelen hebben de voorkeur binnen de TCA’s.

Een depressie moet goed behandeld worden tijdens de zwangerschap
Het niet behandelen van een depressie tijdens de zwangerschap kan nadelige gevolgen hebben voor moeder en kind. Het kan zorgen voor een vroeggeboorte of te laag geboortegewicht.

Plan een wisseling vóór de zwangerschap
Stop of wissel niet ineens een antidepressivum tijdens de zwangerschap. Dit verhoogt het risico op het terugkomen van de depressie. Eerdere positieve ervaring met een TCA of de wens om borstvoeding te geven, kan de keuze mede bepalen. Als blijkt dat een vrouw zwanger is en al een TCA gebruikt, dan kan zij deze blijven gebruiken als dat nodig is. Andere middelen die gebruikt kunnen worden zijn de selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s). De voorkeur gaat binnen de SSRI’s uit naar citalopram of sertraline.

Let op

  • Door de veranderende farmacokinetiek in de zwangerschap kan een dosisverhoging nodig zijn. Dat komt doordat in het tweede en vooral het derde trimester de plasmaspiegels van de TCA’s kunnen dalen.
  • Na langdurig gebruik van antidepressiva tot aan de bevalling kan het pasgeboren kind toxische of onthoudingsverschijnselen krijgen. In de eerste dagen na de geboorte kan het kind last krijgen van prikkelbaarheid, verhoogde spierspanning, trillen, een onregelmatige ademhaling, slecht drinken en hard huilen.
  • Over lange termijn effecten bij het kind is onvoldoende bekend.

Risico indeling

  • Waarschijnlijk veilig tooltip icon Dit geneesmiddel kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Maar indien mogelijk heeft een geneesmiddel uit de categorie ‘Meest veilig’ de voorkeur. Bijvoorbeeld omdat er meer onderzoek is gedaan naar dat middel of studies minder discrepanties tonen. Het belang van behandeling kan na afweging groter zijn dan het risico.
    • - amitriptyline (eerste en tweede trimester)
    • - clomipramine (eerste en tweede trimester)
    • - imipramine (eerste en tweede trimester)
    • - nortriptyline (eerste en tweede trimester)
  • Mogelijk risico tooltip icon Dit geneesmiddel kan mogelijk nadelige effecten hebben op zwangerschap of –ongeboren- kind. Weeg de mogelijke nadelige effecten af tegen het belang van behandeling van de moeder. Overweeg of een veiliger middel gebruikt kan worden of voer extra controles uit.
    • - amitriptyline (derde trimester)
    • - clomipramine (derde trimester)
    • - imipramine (derde trimester)
    • - nortriptyline (derde trimester)
  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - dosulepine
    • - doxepine
    • - maprotiline

Achtergrondinformatie

Naar het gebruik van TCA’s tijdens de zwangerschap is veel onderzoek gedaan
Er zijn meer dan 13.000 zwangerschappen beschreven met blootstelling tijdens het eerste trimester (1-7). In de studies zijn de TCA's vaak als gehele groep onderzocht en niet de afzonderlijke middelen. De meeste ervaring is met clomipramine, amitryptiline, imipramine en nortryptiline. Met dosulepine, doxepine en maprotiline is weinig ervaring.

Geen aanwijzingen voor verhoogd risico op afwijkingen
In onderzoek naar het gebruik van TCA’s wordt geen hoger risico gezien op aangeboren afwijkingen in het algemeen. Ook onderzoek naar specifieke orgaanafwijkingen wijst niet op een duidelijk verhoogd risico. Alleen een studie van het Zweedse gezondheidsregister meldt bij clomipramine een licht verhoogd risico op met name ventrikel- en atriumseptumdefecten (1). Dit wordt niet in andere onderzoeken gezien. Ook een meta-analyse laat geen verhoogd risico op hartafwijkingen zien bij gebruik van TCA’s in de zwangerschap (8).

Onthoudingsverschijnselen kunnen optreden bij langdurig gebruik
Langdurig gebruik van TCA’s tot aan de partus kan onthoudingsverschijnselen geven bij de neonaat. Deze onthoudingsverschijnselen bestaan onder andere uit prikkelbaarheid, hypertonie (een verhoogde spierspanning), tremoren, onregelmatige ademhaling, slecht drinken en hard huilen. Deze symptomen treden meestal in de loop van de eerste dagen na de geboorte op. Soms vertoont de neonaat anticholinerge verschijnselen, zoals urineretentie en obstipatie.

Referenties 

  1. Kallen B, Borg N, Reis M. The Use of Central Nervous System Active Drugs During Pregnancy. Pharmaceuticals.(Basel). 2013; 6(10):1221-86.
  2. Reis M, Kallen B. Delivery outcome after maternal use of antidepressant drugs in pregnancy: An update using Swedish data. Psychological Medicine. 2010; 40(10):1723-33. doi:10.1017/S0033291709992194
  3. McElhatton PR, Garbis HM, Elefant E, et al. The outcome of pregnancy in 689 women exposed to therapeutic doses of antidepressants. A collaborative study of the European Network of Teratology Information Services (ENTIS). Reprod Toxicol. 1996; 10(4):285-94.
  4. Ban L, Gibson J, West J, et al. Maternal depression, antidepressant prescriptions, and congenital anomaly risk in offspring: a population-based cohort study. BJOG. 2014; 121(12):1471-81.
  5. Vasilakis-Scaramozza C, Aschengrau A, Cabral H, et al. Antidepressant Use During Early Pregnancy and the Risk of Congenital Anomalies. Pharmacotherapy. 2013; 33(7):693-700.
  6. Berard A, Zhao JP, Sheehy O. Antidepressant use during pregnancy and the risk of major congenital malformations in a cohort of depressed pregnant women: an updated analysis of the Quebec Pregnancy Cohort. BMJ Open. 2017; 7(1):e013372.
  7. Huybrechts KF, Hernandez-Diaz S, Patorno E, et al. Antipsychotic Use in Pregnancy and the Risk for Congenital Malformations. JAMA Psychiatry. 2016; 73(9):938-46.
  8. De Vries C, Gadzhanova S, Sykes MJ, et al. A Systematic Review and Meta-Analysis Considering the Risk for Congenital Heart Defects of Antidepressant Classes and Individual Antidepressants. Drug Saf. 2021; 44(3):291-312. doi:10.1007/s40264-020-01027-x

Laatst bijgewerkt op 10-03-2023


Ook interessant

Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.