Lareb logo
English language icon
Menu icon
Aa Lettergrootte
16
 

Tricyclische antidepressiva tijdens de zwangerschap

In het kort

Naar het gebruik van tricyclische antidepressiva (TCA) tijdens de zwangerschap is veel onderzoek gedaan. Hieruit blijkt geen sterk verhoogd risico op aangeboren afwijkingen. De meeste gegevens zijn met amitriptyline, clomipramine, imipramine of nortriptyline. Deze middelen hebben de voorkeur bij de TCA’s.

Bij starten van een antidepressivum tijdens de zwangerschap gaat de voorkeur uit naar een selectieve serotonineheropnameremmer (bij voorkeur fluoxetine, citalopram of sertraline) of een TCA.

Let op

  • Controleer regelmatig de spiegels van het antidepressivum. In het tweede en vooral het derde trimester kan het nodig zijn de dosering aan te passen.
  • Stop niet abrupt met de medicatie in de zwangerschap. Dit kan de depressie doen verergeren, laten terugkeren en nadelige effecten hebben op de zwangerschap.
  • Na langdurig gebruik van antidepressiva tot aan de bevalling kan het pasgeboren kind onthoudingsverschijnselen krijgen.

Risico indeling

  • Waarschijnlijk veilig tooltip icon Dit geneesmiddel kan gebruikt worden tijdens de zwangerschap. Maar indien mogelijk heeft een geneesmiddel uit de categorie ‘Meest veilig’ de voorkeur. Bijvoorbeeld omdat er meer onderzoek is gedaan naar dat middel of studies minder discrepanties tonen. Het belang van behandeling kan na afweging groter zijn dan het risico.
    • - amitriptyline (eerste en tweede trimester)
    • - clomipramine (eerste en tweede trimester)
    • - imipramine (eerste en tweede trimester)
    • - nortriptyline (eerste en tweede trimester)
  • Mogelijk risico tooltip icon Dit geneesmiddel kan mogelijk nadelige effecten hebben op zwangerschap of –ongeboren- kind. Weeg de mogelijke nadelige effecten af tegen het belang van behandeling van de moeder. Overweeg of een veiliger middel gebruikt kan worden of voer extra controles uit.
    • - amitriptyline (derde trimester)
    • - clomipramine (derde trimester)
    • - imipramine (derde trimester)
    • - nortriptyline (derde trimester)
  • Risico onbekend tooltip icon Over gebruik van dit geneesmiddel tijdens de zwangerschap is geen of onvoldoende informatie beschikbaar. Het is niet mogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid. Kies bij voorkeur voor een middel waarvan meer bekend is over de veiligheid.
    • - dosulepine
    • - doxepine
    • - maprotiline

Achtergrondinformatie

Ervaring
Naar het gebruik van TCA’s tijdens de zwangerschap is veel onderzoek gedaan. Er zijn meer dan 12.000 zwangerschappen beschreven met blootstelling tijdens het eerste trimester. In de studies zijn de TCA's vaak als gehele groep onderzocht en niet de afzonderlijke middelen. De meeste ervaring is met clomipramine, amitryptiline, imipramine en nortryptiline. Met de andere TCA’s is weinig ervaring.

Aangeboren afwijkingen
In onderzoek naar het gebruik van TCA’s wordt geen hoger risico gezien op aangeboren afwijkingen. Ook onderzoek naar specifieke orgaanafwijkingen wijst niet op een duidelijk verhoogd risico. Alleen een studie van het Zweedse gezondheidsregister meldt bij clomipramine een licht verhoogd risico op met name ventrikel- en atriumseptumdefecten. Dit wordt niet in andere onderzoeken gezien.

Onthoudingsverschijnselen
Langdurig gebruik van TCA’s tot aan de partus kan onthoudingsverschijnselen geven bij de neonaat. Deze onthou­dingsverschijnselen bestaan onder andere uit prikkelbaarheid, hypertonie (een verhoogde spierspanning), tremoren, onregelma­tige ademhaling, slecht drinken en hard huilen. Deze symptomen treden meestal in de loop van de eerste dagen na de geboorte op. Soms vertoont de neonaat anticholinerge verschijnselen, zoals urineretentie en obstipatie.

Kinetiek
De farmacokinetiek van TCA’s verandert in de zwangerschap. Controleer daarom regelmatig de plasmaspiegels van het TCA. Deze kunnen in het tweede en vooral het derde trimester dalen. Soms is een dosisverhoging noodzakelijk.

Behandeling van een depressie tijdens de zwangerschap
De volgende overwegingen zijn belangrijk bij de behandeling van een (mogelijke) zwangere vrouw met een depressie:

  • Het niet behandelen van een depressie tijdens de zwan­gerschap kan nadelige effecten hebben voor moeder en kind, zoals een vroeggeboorte, een te laag geboortegewicht, het verergeren van de depressie.
  • Bij starten van medicatie gaat de voorkeur uit naar een selectieve serotonineheropnameremmer (bij voorkeur fluoxetine, citalopram of sertraline) of een tricyclisch antidepressivum (bij voorkeur amitriptyline, clomipramine, imipramine of nortriptyline).
  • Als medicatie bij een vrouw met een kinderwens noodzakelijk is, kan de bestaande therapie worden voortgezet of het antidepressivum worden omgezet naar een middel waarmee meer ervaring is opgedaan. Bij deze afweging spelen de indicatie en de ernst van de klachten, de res­pons op huidige medicatie en de eventuele wens om borstvoeding te geven een rol.
  • Abrupt stoppen met een antidepressivum of het wisselen van medicatie tijdens de zwangerschap verhoogt het risico op een terugkeer van de depressie. Wissel daarom van antidepressivum vóór de conceptie. Abrupt stoppen of omzetten tijdens de zwangerschap wordt afgeraden.

Laatst bijgewerkt op 02-10-2018


Ook interessant

Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.