Lareb logo
English language icon
Menu icon
Aa Lettergrootte
16
 

Corticosteroïden bij chronische darmontsteking tijdens de zwangerschap

In het kort

Deze corticosteroïden kunnen tijdens de zwangerschap bij een chronische darmontsteking gebruikt worden. Het is belangrijk dat de ziekte van Crohn of Collitis ulcerosa in een rustige fase is bij zwangerschapswens of zwangerschap. Een opvlamming van de ziekte kan het verloop van de zwangerschap ongunstig beïnvloeden.

Let op

  • Langdurig gebruik van hogere doseringen corticosteroïden kan de groei van het ongeboren kind remmen. Het is belangrijk om de groei van het kind tijdens de zwangerschap te controleren. 
  • Langdurig gebruik van corticosteroïden voor de bevalling kan de bijnierschors van het kind remmen. Hierdoor kan het kind in de eerste dagen na de geboorte last krijgen van lage bloedsuikerwaardes, lage bloeddruk en een verstoring van de elektrolyten.  
  • Ook kan de afweer van de baby bij de geboorte verlaagd zijn.

Lees verder onder de tabel voor uitgebreide informatie.

Risico indeling

  • Mogelijk risico tooltip icon Dit geneesmiddel kan mogelijk nadelige effecten hebben op zwangerschap of –ongeboren- kind. Weeg de mogelijke nadelige effecten af tegen het belang van behandeling van de moeder. Overweeg of een veiliger middel gebruikt kan worden of voer extra controles uit.
    • - beclometason
    • - betamethason
    • - budesonide
    • - prednisolon
    • - prednison

Achtergrondinformatie

Deze corticosteroïden kunnen maar beperkt bij de foetus komen. 
Ze hebben een groot first-pass effect of worden slecht opgenomen uit het maagdarmkanaal (budesonide, beclomethason, betamethason) of worden in de placenta grotendeels afgebroken (predniso(lo)n, betamethason)). Zo zijn de foetale serumcon¬centraties bij predniso(lo)n ongeveer tien procent van de maternale concentratie, bij betamethason ongeveer 30%. (1-8).  Belangrijk om te weten is dat langdurig gebruik van hoge dosis predniso(lo)n een verzadiging van de placenta-enzymen die predniso(lo)n afbreken, kan veroorzaken. Hierdoor kunnen er grotere hoeveelheden predniso(lo)n over de placenta gaan.(9)

Er is geen duidelijk hoger risico op aangeboren afwijkingen
Bij de behandeling van colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn tijdens de zwangerschap kunnen corticosteroïden worden toegepast. Uit onderzoek komt geen duidelijk hoger risico op aangeboren afwijkingen naar voren. Bij dierproeven blijken corticosteroïden in hoge doses teratogeen te zijn. Er wordt een verhoogde kans op schisis (gespleten lip en/of gehemelte) gezien. Bij de mens zijn de gegevens niet eenduidig. Slechts twee oudere studies (10, 11) zien een klein verhoogd risico op schisis, alle overige en nieuwe onderzoeken bevestigen dit niet (12-22). Een verband of verhoogd risico lijkt daarom niet waarschijnlijk.

Het meeste onderzoek tijdens de zwangerschap is gedaan met predniso(lo)n, betamethason en budesonide. Dit onderzoek betreft niet alleen zwangere vrouwen met een chronische inflammatoire darmontsteking (IBD), maar ook vrouwen met andere aandoeningen en toedieningsvormen. Zo is een groot deel van kennis over budesonide opgedaan bij de behandeling van astma (20-22) en is er weinig ervaring bij IBD (23, 24).  

Risico op andere effecten bij het (ongeboren) kind
Bij chronisch gebruik van corticosteroïden in hogere doseringen, vergelijkbaar met meer dan 10 mg prednison per dag, is intra-uteriene groeivertraging mogelijk. Verder wordt een toegenomen risico op vroeggeboorte gemeld. (15, 16, 25-30). Deze effecten kunnen echter ook verband houden met de behandelde aandoening en niet met de medicijnen alleen. Zo geeft een opvlamming van een chronische inflammatoire darmontsteking een grotere kans op spontane miskraam, groeivertraging en vroeggeboorte. (31, 32)
Chronisch gebruik van corticosteroïden in het derde trimester kan neonatale bijnierschorssuppressie veroorzaken. Kenmerken hiervan zijn neonatale hypoglykemie, hypotensie en verstoring van de elektrolyten. (9, 33-43). Het kan tevens leiden tot een verstoring van de immuunrespons van het pasgeboren kind. Hierdoor kan het kind vatbaarder zijn voor infecties. Hoewel er geen duidelijke aanwijzingen zijn voor een algeheel hoger risico op infecties (37), wordt er in een aantal studies wel een dergelijk verband gesuggereerd (16, 38, 39). 
Er is nog onvoldoende onderzoek gedaan naar de mogelijke lange termijn effecten bij gebruik in de zwangerschap (33, 34).

Middelen bij chronische darmontsteking
Vrouwen met de ziekte van Crohn of Collitis ulcerosa die zwanger zijn of willen worden, moeten altijd optimaal behandeld worden. Een opvlamming van de ziekte kan het verloop van de zwangerschap ongunstig beïnvloeden. Een opvlamming geeft onder andere een verhoogd risico op een spontane miskraam, vroeggeboorte en een lager geboortegewicht. Daarom krijgen vrouwen het advies om alleen in een rustige fase van de  ziekte zwanger te worden [zie richtlijn IBD dec 2022]. (31, 32, 44)

Welke middel de voorkeur heeft tijdens de zwangerschap, is afhankelijk van de medische voorgeschiedenis en situatie van de zwangere. Binnen de verschillende geneesmiddelgroepen gaat  de voorkeur uit naar de middelen waarmee de meeste ervaring is opgedaan.
 

arrow icon

1.            Chapman K, Holmes M, Seckl J. 11β-hydroxysteroid dehydrogenases: intracellular gate-keepers of tissue glucocorticoid action. Physiol Rev. 2013; 93(3):1139-206. doi:10.1152/physrev.00020.2012

2.            Beitins IZ, Bayard F, Ances IG, et al. The transplacental passage of prednisone and prednisolone in pregnancy near term. Journal of Pediatrics. 1972; 81(5):936-45.

3.            Addison RS, Maguire DJ, Mortimer RH, et al. Pathway and kinetics of prednisolone metabolism in the human placenta. J Steroid Biochem Mol Biol. 1993; 44(3):315-20. doi:10.1016/0960-0760(93)90093-c

4.            van Runnard Heimel PJ, Franx A, Schobben AFAM. Corticosteroids, Pregnancy, and HELLP Syndrome: A Review. Obstetrical & Gynecological Survey. 2005; 60(1):57-70. doi:10.1097/01.ogx.0000150346.42901.07

5.            Blanford AT, Murphy BE. In vitro metabolism of prednisolone, dexamethasone, betamethasone, and cortisol by the human placenta. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 1977; 127(3):264-7. doi:10.1016/0002-9378(77)90466-5

6.            Levitz M, Jansen V, Dancis J. The transfer and metabolism of corticosteroids in the perfused human placenta. Am J Obstet Gynecol. 1978; 132(4):363-6. doi:10.1016/0002-9378(78)90768-8

7.            Murphy VE, Fittock RJ, Zarzycki PK, et al. Metabolism of synthetic steroids by the human placenta. Placenta. 2007; 28(1):39-46. doi:10.1016/j.placenta.2005.12.010

8.            Johnstone JF, Bocking AD, Unlugedik E, et al. The effects of chorioamnionitis and betamethasone on 11beta hydroxysteroid dehydrogenase types 1 and 2 and the glucocorticoid receptor in preterm human placenta. J Soc Gynecol Investig. 2005; 12(4):238-45. doi:10.1016/j.jsgi.2005.01.029

9.            de Vetten L, van SM, Kema IP, et al. Maternal use of prednisolone is unlikely to be associated with neonatal adrenal suppression-a single-center study of 16 cases. Eur.J Pediatr. 2017; 176(8):1131-6. doi:10.1007/s00431-017-2949-1 pii

10.          Rodriguez-Pinilla E, Martinez-Frias ML. Corticosteroids during pregnancy and oral clefts: a case-control study. Teratology. 1998; 58(1):2-5. doi:10.1002/(SICI)1096-9926(199807)58:1<2::AID-TERA2>3.0.CO;2-4

11.          Carmichael SL, Shaw GM, Ma C, et al. Maternal corticosteroid use and orofacial clefts. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2007; 197(6):585 e1-7; discussion 683-4, e1-7. doi:10.1016/j.ajog.2007.05.046

12.          Fraser FC, Sajoo A. Teratogenic potential of corticosteroids in humans. Teratology. 1995; 51(1):45-6. doi:10.1002/tera.1420510107

13.          Bjorn AM, Ehrenstein V, Nohr EA, et al. Use of Inhaled and Oral Corticosteroids in Pregnancy and the Risk of Malformations or Miscarriage. Basic Clin Pharmacol.Toxicol. 2014; 116(4):308-14. doi:10.1111/bcpt.12367

14.          Bay Bjorn AM, Ehrenstein V, Holmager HH, et al. Use of Corticosteroids in Early Pregnancy is Not Associated With Risk of Oral Clefts and Other Congenital Malformations in Offspring. Am.J.Ther. 2014; 21(2):73-80.

15.          Bandoli G, Palmsten K, Forbess Smith CJ, et al. A Review of Systemic Corticosteroid Use in Pregnancy and the Risk of Select Pregnancy and Birth Outcomes. Rheum.Dis Clin North Am. 2017; 43(3):489-502. doi:10.1016/j.rdc.2017.04.013

16.          Odufalu FD, Long M, Lin K, et al. Exposure to corticosteroids in pregnancy is associated with adverse perinatal outcomes among infants of mothers with inflammatory bowel disease: results from the PIANO registry. Gut. 2022; 71(9):1766-72. doi:10.1136/gutjnl-2021-325317

17.          Skuladottir H, Wilcox AJ, Ma C, et al. Corticosteroid use and risk of orofacial clefts. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol. 2014; 100(6):499-506. doi:10.1002/bdra.23248

18.          Xiao WL, Liu XY, Liu YS, et al. The relationship between maternal corticosteroid use and orofacial clefts-a meta-analysis. Reprod Toxicol. 2017; 69:99-105. doi:10.1016/j.reprotox.2017.02.006

19.          Park-Wyllie L, Mazzotta P, Pastuszak A, et al. Birth defects after maternal exposure to corticosteroids: Prospective cohort study and meta-analysis of epidemiological studies. Teratology. 2000; 62(6):385-92. doi:10.1002/1096-9926(200012)62:6<385::AID-TERA5>3.0.CO;2-Z

20.          Kallen B, Olausson PO. Use of anti-asthmatic drugs during pregnancy. 3. Congenital malformations in the infants. European Journal of Clinical Pharmacology. 2007; 63(4):383-8.

21.          Gluck PA, Gluck JC. A review of pregnancy outcomes after exposure to orally inhaled or intranasal budesonide. Current Medical Research and Opinion. 2005; 21(7):1075-84.

22.          Alhussien AH, Alhedaithy RA, Alsaleh SA. Safety of intranasal corticosteroid sprays during pregnancy: an updated review. Eur.Arch Otorhinolaryngol. 2018; 275(2):325-33. doi:10.1007/s00405-017-4785-3

23.          Vestergaard T, Jorgensen SMD, Christensen LA, et al. Pregnancy outcome in four women with inflammatory bowel disease treated with budesonide MMX. Scand.J Gastroenterol. 2019.

24.          Beaulieu DB, Ananthakrishnan AN, Issa M, et al. Budesonide induction and maintenance therapy for Crohn's disease during pregnancy. Inflammatory Bowel Diseases. 2009; 15(1):25-8.

25.          Ali Khan A, Rodriguez A, Kaakinen M, et al. Does in utero exposure to synthetic glucocorticoids influence birthweight, head circumference and birth length? A systematic review of current evidence in humans. Paediatric and Perinatal Epidemiology. 2011; 25(1):20-36. doi:10.1111/j.1365-3016.2010.01147.x

26.          Magann EF, Haram K, Ounpraseuth S, et al. Use of antenatal corticosteroids in special circumstances: a comprehensive review. Acta Obstet Gynecol.Scand. 2017; 96(4):395-409. doi:10.1111/aogs.13104

27.          Reinisch JM, Simon NG, Karow WG, et al. Prenatal exposure to prednisone in humans and animals retards intrauterine growth. Science. 1978; 202(4366):436-8. doi:10.1126/science.705336

28.          Cai E, Czuzoj-Shulman N, Abenhaim HA. Maternal and fetal outcomes in pregnancies with long-term corticosteroid use. J Matern Fetal Neonatal Med. 2021; 34(11):1797-804. doi:10.1080/14767058.2019.1649392

29.          Gur C, Diav CO, Shechtman S, et al. Pregnancy outcome after first trimester exposure to corticosteroids: a prospective controlled study. Reproductive Toxicology. 2004; 18(1):93-101. doi:10.1016/j.reprotox.2003.10.007

30.          Palmsten K, Bandoli G, Vazquez-Benitez G, et al. Oral corticosteroid use during pregnancy and risk of preterm birth. Rheumatology (Oxford). 2020; 59(6):1262-71. doi:10.1093/rheumatology/kez405

31.          Donovan B, Spiel M. Inflammatory Bowel Disease in the Childbearing Adult and Newborn. Neoreviews. 2023; 24(1):10-23. doi:10.1542/neo.24-1-e10

32.          Torres J, Chaparro M, Julsgaard M, et al. European Crohn's and Colitis Guidelines on Sexuality, Fertility, Pregnancy, and Lactation. J Crohns Colitis. 2022. doi:10.1093/ecco-jcc/jjac115

33.          Waffarn F, Davis EP. Effects of antenatal corticosteroids on the hypothalamic-pituitary-adrenocortical axis of the fetus and newborn: experimental findings and clinical considerations. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2012; 207(6):446-54. doi:10.1016/j.ajog.2012.06.012

34.          Braun T, Challis JR, Newnham JP, et al. Early-life glucocorticoid exposure: the hypothalamic-pituitary-adrenal axis, placental function, and long-term disease risk. Endocr Rev. 2013; 34(6):885-916. doi:10.1210/er.2013-1012

35.          Weiss SJ, Keeton V, Richoux S, et al. Exposure to antenatal corticosteroids and infant cortisol regulation. Psychoneuroendocrinology. 2023; 147:105960. doi:10.1016/j.psyneuen.2022.105960

36.          Kurtoglu S, Sarici D, Akin MA, et al. Fetal adrenal suppression due to maternal corticosteroid use: case report. J.Clin.Res.Pediatr.Endocrinol. 2011; 3(3):160-2. doi:10.4274/jcrpe.v3i3.31

37.          Motta M, Tincani A, Meroni PL, et al. Follow-up of children exposed antenatally to immunosuppressive drugs. Rheumatology. 2008; 47 Suppl 3:iii32-iii4. doi:10.1093/rheumatology/ken149

38.          Palosse-Cantaloube L, Hurault-Delarue C, Beau AB, et al. Risk of infections during the first year of life after in utero exposure to drugs acting on immunity: A population-based cohort study. Pharmacological Research. 2016; 113(Pt A):557-62. doi:10.1016/j.phrs.2016.09.028

39.          Boulay H, Mazaud-Guittot S, Supervielle J, et al. Maternal, foetal and child consequences of immunosuppressive drugs during pregnancy in women with organ transplant: a review. Clinical kidney journal. 2021; 14(8):1871-8. doi:10.1093/ckj/sfab049

40.          Saulnier PJ, Piguel X, Perault-Pochat MC, et al. Hypoglycaemic seizure and neonatal acute adrenal insufficiency after maternal exposure to prednisone during pregnancy: A case report. European Journal of Pediatrics. 2010; 169(6):763-5. doi:10.1007/s00431-009-1095-9

41.          Homar V, Grosek S, Battelino T. High-dose methylprednisolone in a pregnant woman with Crohn's disease and adrenal suppression in her newborn. Neonatology. 2008; 94(4):306-9. doi:10.1159/000151652

42.          di Pasquo E, Saccone G, Angeli L, et al. Determinants of neonatal hypoglycemia after antenatal administration of corticosteroids (ACS) for lung maturation: Data from two referral centers and review of the literature. Early Hum Dev. 2020; 143:104984. doi:10.1016/j.earlhumdev.2020.104984

43.          Pettit KE, Tran SH, Lee E, et al. The association of antenatal corticosteroids with neonatal hypoglycemia and hyperbilirubinemia. J.Matern.Fetal Neonatal Med. 2014; 27(7):683-6. doi:10.3109/14767058.2013.832750

44.          Primrose N, Johnston E. Prescribing for pregnancy: inflammatory bowel disease. Drug Ther Bull. 2022; 60(2):24-8. doi:10.1136/dtb.2020.000076

Laatst bijgewerkt op 24-01-2019


Ook interessant

Bij elke zwangerschap is er een basisrisico van 10 tot 15% op een miskraam en van 2 tot 4% op het krijgen van een baby met een aangeboren afwijking. De informatie bij zwangerschap gaat over de vraag of dit risico groter wordt door gebruik van het geneesmiddel of vaccin. Daarnaast bespreken we diverse andere risico’s voor het ongeboren kind, zoals de kans op vroeggeboorte of een laag geboortegewicht. De informatie bij borstvoeding is gebaseerd op het mogelijke risico voor de zuigeling, uitgaande van een gezonde, voldragen baby van 0 tot 2 maanden. Bij een te vroeg geboren, kleine, lichte of zieke baby moet men extra voorzichtig zijn. Een oudere zuigeling is juist minder kwetsbaar. We gaan bij zwangerschap en borstvoeding uit van de gebruikelijke dosering, zonder dat de patiënt daarbij andere geneesmiddelen gebruikt. Of het gebruik van een geneesmiddel de beste keuze is, en welk geneesmiddel in dat geval de voorkeur heeft, kan per persoon en per situatie verschillen. Daarom is goed overleg tussen zorgverlener en patiënt essentieel. Deze informatie is bedoeld ter ondersteuning van dit overleg en kan de medische zorg niet vervangen.