Koorts kan ontstaan door een ontstekingsreactie op de injectieplaats
Koorts kan ook het gevolg zijn van een immuunreactie op fragmenten van de virussen of bacteriën in de vaccins. Beide reacties zorgen ervoor dat macrofagen en endotheelcellen endogene pyrogenen gaan aanmaken, zoals interleukine-1 en tumor necrosefactor alfa. Deze pyrogenen gaan via het bloed naar de hypothalamus in de hersenen. In de hypothalamus wordt de lichaamstemperatuur geregeld via cellen met een thermostaatfunctie. Als de pyrogenen bij de hypothalamus komen, zal de thermostaat hoger worden gezet waarna koorts ontstaat [3, 4].
Bij koorts is er sprake van een lichaamstemperatuur ≥ 38°C en <40,5°C
Bij een lichaamstemperatuur ≥37,5°C en <38°C spreekt men van temperatuurverhoging. Als er sprake is van een lichaamstemperatuur ≥40,5°C en ≤42°C spreekt men van hyperpyrexie en bij >42°C van hyperthermie. Hyperthermie komt zelden voor na vaccinatie. De meest voorkomende oorzaak van hyperthermie is een infectie in de hersenen zoals meningitis. [1, 5, 6]
Bij geïnactiveerde vaccins ontstaat koorts meestal 3 tot 24 uur na vaccinatie
Bij de meeste gevaccineerden ontstaat koorts 6 tot 8 uur na vaccinatie. Bij levend verzwakte vaccins is de latentietijd van koorts afhankelijk van de incubatietijd van de ziekteverwekkers in het vaccin. Na BMR vaccinatie (bof, mazelen, rode hond) is dit 5 tot 12 dagen en ligt de tijdspiek bij 8 tot 9 dagen [1]. Bij het gele koorts vaccin is dit 3 tot 6 dagen na vaccinatie [7]. Bij het oraal buiktyfus vaccin en oraal rotavirus vaccin gaat koorts vaak samen met maag- en darmklachten. Klachten na oraal rotavirus vaccin ontstaan 1 tot 4 dagen na vaccinatie. Bij het oraal buiktyfus vaccin is dit na 7 tot 14 dagen [8, 9]. Na BCG vaccinatie (tuberculose) is koorts vooral te verwachten in combinatie met een reactie op de injectieplaats. Dit kan ook langere tijd na vaccinatie zijn, omdat deze specifieke reactie ook nog na 3 maanden kan ontstaan [10].
Behandeling van koorts is meestal niet nodig
Koortsverlagende middelen helpen niet bij het bestrijden van het ziekteproces. Door de koortsverlagende en pijnstillende werking kan men zich wel beter voelen. Het standpunt in Nederland is dat medicamenteuze behandeling van koorts tot 39,5°C bij jonge kinderen over het algemeen niet nodig is. Bij hogere koorts en koortsconvulsies kan paracetamol of ibuprofen worden gegeven. Paracetamol heeft de voorkeur, omdat daarmee de meeste ervaring is opgedaan [3].
- Tapiainen T, Heininger U. Fever following immunization. Expert review of vaccines. 2005-06-01;4(3):419-27
- Burgmeijer R, Hoppenbrouwers K. Ongewenste verschijnselen na vaccinatie. In: Handboek vaccinaties: Theorie en uitvoeringspraktijk Deel A. 2e druk. Assen: Van Gorcum; 2013. p.167
- Berger MY, et al. NHG-Standaard: Kinderen met koorts [Richtlijn]. November 2016. Geraadpleegd op 25-11-2020. Beschikbaar via: https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/kinderen-met-koorts#volledige-teks
- Rümke H. Postvaccinatie verschijnselen: prikplaatsreacties en reactogeniteit Tijdschrift Jeugdgezondheidszorg. 2016-06-22;48(6):50-56
- Kohl KS, et al. Fever after immunization: current concepts and improved future scientific understanding. Clinical infectious diseases. 2004-08-01;39(3):389-94
- Marcy SM, et al. Fever as an adverse event following immunization: case definition and guidelines of data collection, analysis, and presentation. Vaccine. 2004-01-26;22(5-6):551-6
- Visser L, van Gompel F, Burgmeijer R. Gele koorts. In: Handboek vaccinaties: Theorie en uitvoeringspraktijk Deel B. Assen: Van Gorcum; 2013
- Burgmeijer R, van Gompel F, Visser L. Buiktyfus (febris typhoidea/febris abdominalis/tyfoid). In: Handboek vaccinaties: Theorie en uitvoeringspraktijk Deel B. Assen: Van Gorcum; 2013
- Burgmeijer R, van Ranst M. Rotavirus-infecties. In: Handboek vaccinaties: Theorie en uitvoeringspraktijk Deel B. Assen: Van Gorcum; 2013
- Grabenstein JD. Bacillus Calmette-Guerin (BCG) vaccine. In: ImmunoFacts - Vaccines and immunologic drugs 2013. Wolters Kluwer Health; 2012
Laatst bijgewerkt op 06-01-2021