Bij ITP worden bloedplaatjes afgebroken door een auto-immuunreactie
Antistoffen keren zich hierbij tegen de lichaamseigen eiwitten in de wand van een bloedplaatje. Hierdoor worden bloedplaatjes versneld afgebroken en kan er een tekort aan bloedplaatjes ontstaan. Blauwe plekken, slijmvliesbloedingen of puntbloedinkjes in de huid kunnen duiden op een laag aantal bloedplaatjes [1, 2].
Het risico op ITP na een natuurlijke infectie is groter dan na vaccinatie
Een natuurlijke infectie met het rodehond-, mazelen-, bof-, influenza-, varicella-, of coronavirus kan ITP veroorzaken [3, 4, 8-10, 17, 18]. De kans hierop na een natuurlijke infectie is gemiddeld 2 keer zo groot als de kans op ITP na vaccinatie. Ook is het beloop na een infectie vaak ernstiger. ITP na infectie kan leiden tot langdurige ziekenhuisopnames, soms zelf met fatale gevolgen [4, 8-10]. Daarnaast is de kans dat mensen chronisch last krijgen van een laag aantal bloedplaatjes groter na een natuurlijke infectie dan na vaccinatie (1 op de 4 personen tegenover 1 op de 10 personen) [8-10].
ITP kan heel zelden voorkomen na de BMR-vaccinatie
Bij ongeveer 1 tot 3 op de 100.000 gevaccineerden kan dit voorkomen na BMR-vaccinatie [3-6, 19]. Dit is iets lager dan de achtergrondincidentie van ITP (1-6 per 100.000 mensen) [7, 20]. ITP ontstaat meestal binnen 6 weken na vaccinatie [4, 7, 8]. Het is niet precies bekend hoe dit ontstaat na BMR-vaccinatie. Mogelijk is er sprake van ‘moleculaire mimicry’. Dit houdt in dat antigenen op de bloedplaatjes worden aangezien voor antigenen uit het vaccin, omdat deze op elkaar lijken. Hierdoor worden de bloedplaatjes aangevallen door het afweersysteem bij mensen met ITP [6, 8, 9]. Het hebben van bepaalde genen speelt hier waarschijnlijk ook een rol in [4, 15].
ITP kan ook voorkomen bij sommige coronavaccins
ITP wordt genoemd als bijwerking in de bijsluiters van het Astrazeneca vaccin en het Janssen vaccin. ITP staat niet in de bijsluiters van de andere coronavaccins. Er zijn wel enkele case studies bekend waarbij ITP is opgetreden na toediening van andere coronavaccins [21-25]. Wanneer iemand een laag aantal bloedplaatjes na coronavaccinatie heeft, is het belangrijk dat uitgesloten wordt dat er ook geen trombose is. Dit kan namelijk duiden op de zeldzame, ernstige bijwerking ‘trombose met trombocytopenie syndroom’ (TTS).
Er is geen verhoogd risico op ITP na andere vaccinaties
Dit blijkt uit verschillende studies die gedaan zijn naar het verband tussen andere vaccinaties en het ontstaan van ITP. Hierbij is onder andere gekeken naar de vaccinatie tegen griep, varicella, hepatitis A en difterie, tetanus en polio (DTP) [3, 6, 11, 12].
-
ITP Patiëntenvereniging Nederland. Over ITP [internet]. Geraadpleegd op 9 november 2021. Beschikbaar via: https://www.itp-pv.nl/over-itp
- van der Burg L, Donker M. Immuum trombocytopenie (ITP) [internet]. 2019. Geraadpleegd op 9 november 2021. Beschikbaar via: https://vademecum.hematologie.nl/artikelen/niet-oncologische-hematologie/immuum-trombocytopenie-itp
- Dudley MZ, Salmon DA, Halsey NA, Orenstein WA, Limaye RJ, O'Leary ST, et al. Do Vaccines Cause Immune Thrombocytopenic Purpura. The Clinician’s Vaccine Safety Resource Guide Optimizing Prevention of Vaccine-Preventable Diseases Across the Lifespan: Springer; 2018. p. 275-79
- Cecinati V, Principi N, Brescia L, Giordano P, Esposito S. Vaccine administration and the development of immune thrombocytopenic purpura in children. Hum Vaccin Immunother. 2013;9(5):1158-62
- Dudley MZ, Halsey NA, Omer SB, Orenstein WA, O'Leary ST, Limaye RJ, et al. The state of vaccine safety science: systematic reviews of the evidence. Lancet Infect Dis. 2020;20(5):e80-e9
- Grimaldi-Bensouda L, Michel M, Aubrun E, Leighton P, Viallard JF, Adoue D, et al. A case-control study to assess the risk of immune thrombocytopenia associated with vaccines. Blood. 2012;120(25):4938-44
- Wormsbecker AE, Johnson C, Bourns L, Harris T, Crowcroft NS, Deeks SL. Demonstration of background rates of three conditions of interest for vaccine safety surveillance. PLoS One. 2019;14(1):e0210833
- Vadalà M, Poddighe D, Laurino C, Palmieri B. Vaccination and autoimmune diseases: is prevention of adverse health effects on the horizon? Epma j. 2017;8(3):295-311
- D'Alò G L, Zorzoli E, Capanna A, Gervasi G, Terracciano E, Zaratti L, et al. Frequently asked questions on seven rare adverse events following immunization. J Prev Med Hyg. 2017;58(1):E13-e26
- Perricone C, Ceccarelli F, Nesher G, Borella E, Odeh Q, Conti F, et al. Immune thrombocytopenic purpura (ITP) associated with vaccinations: a review of reported cases. Immunol Res. 2014;60(2-3):226-35
- Liu CH, Yeh YC, Huang WT, Chie WC, Chan KA. Assessment of pre-specified adverse events following varicella vaccine: A population-based self-controlled risk interval study. Vaccine. 2020;38(11):2495-502
- Yokomichi H, Tanaka-Taya K, Koshida R, Nakano T, Yasui Y, Mori M, et al. Immune thrombocytopenic purpura risk by live, inactivated and simultaneous vaccinations among Japanese adults, children and infants: a matched case-control study. Int J Hematol. 2020;112(1):105-14
- O'Leary ST, Glanz JM, McClure DL, Akhtar A, Daley MF, Nakasato C, et al. The risk of immune thrombocytopenic purpura after vaccination in children and adolescents. Pediatrics. 2012;129(2):248-55
- Bertuola F, Morando C, Menniti-Ippolito F, Da Cas R, Capuano A, Perilongo G, et al. Association between drug and vaccine use and acute immune thrombocytopenia in childhood: a case-control study in Italy. Drug Saf. 2010;33(1):65-72
- McGarvey PB, Suzek BE, Baraniuk JN, Rao S, Conkright B, Lababidi S, et al. In silico analysis of autoimmune diseases and genetic relationships to vaccination against infectious diseases. BMC Immunol. 2014;15:61
- Perez-Vilar S, Weibel D, Sturkenboom M, Black S, Maure C, Castro JL, et al. Enhancing global vaccine pharmacovigilance: Proof-of-concept study on aseptic meningitis and immune thrombocytopenic purpura following measles-mumps containing vaccination. Vaccine. 2018;36(3):347-54
- Bomhof G, Mutsaers P, Leebeek FWG, Te Boekhorst PAW, Hofland J, Croles FN, et al. COVID-19-associated immune thrombocytopenia. Br J Haematol. 2020;190(2):e61-e4
- Mahevas M, Moulis G, Andres E, Riviere E, Garzaro M, Crickx E, et al. Clinical characteristics, management and outcome of COVID-19-associated immune thrombocytopenia: a French multicentre series. Br J Haematol. 2020;190(4):e224-e9
- Andrews N, Stowe J, Miller E, Svanström H, Johansen K, Bonhoeffer J, et al. A collaborative approach to investigating the risk of thrombocytopenic purpura after measles-mumps-rubella vaccination in England and Denmark. Vaccine. 2012;30(19):3042-6
- Woo EJ, Wise RP, Menschik D, Shadomy SV, Iskander J, Beeler J, et al. Thrombocytopenia after vaccination: case reports to the US Vaccine Adverse Event Reporting System, 1990-2008. Vaccine. 2011;29(6):1319-23
- Julian JA, Mathern DR, Fernando D. Idiopathic Thrombocytopenic Purpura and the Moderna Covid-19 Vaccine. Ann Emerg Med. 2021;77(6):654-6
- Lee EJ, Cines DB, Gernsheimer T, Kessler C, Michel M, Tarantino MD, et al. Thrombocytopenia following Pfizer and Moderna SARS-CoV-2 vaccination. Am J Hematol. 2021;96(5):534-7
- Maayan H, Kirgner I, Gutwein O, Herzog-Tzarfati K, Rahimi-Levene N, Koren-Michowitz M, et al. Acquired Thrombotic Thrombocytopenic Purpura: a rare disease associated Acquired with BNT162b2 vaccine. J Thromb Haemost. 2021
- Simpson CR, Shi T, Vasileiou E, Katikireddi SV, Kerr S, Moore E, et al. First-dose ChAdOx1 and BNT162b2 COVID-19 vaccines and thrombocytopenic, thromboembolic and hemorrhagic events in Scotland. Nat Med. 2021
- Welsh KJ, Baumblatt J, Chege W, Goud R, Nair N. Thrombocytopenia including immune thrombocytopenia after receipt of mRNA COVID-19 vaccines reported to the Vaccine Adverse Event Reporting System (VAERS). Vaccine. 2021;39(25):3329-32.
Laatst bijgewerkt op 22-11-2021