Myocarditis en pericarditis na vaccinatie

In het kort

Myocarditis en pericarditis zijn zeldzame bijwerkingen van het coronavaccin van Pfizer/BioNtech (Comirnaty) en Moderna (Spikevax). Bij myocarditis is er een ontsteking van de hartspier. Bij pericarditis is er een ontsteking van het hartspierzakje. Het komt ongeveer voor bij 3 tot 10 mensen op een miljoen gezette coronavaccinaties. Dit hangt af van het geslacht en de leeftijd van de gevaccineerde. Ook het type vaccin, de gegeven dosis en of het om myocarditis of pericarditis gaat, is hierbij van invloed. Klachten kunnen zijn: pijn op de borst, benauwdheid en hartkloppingen. Mensen die na coronavaccinatie deze klachten ervaren, moeten contact opnemen met hun arts. Bij andere coronavaccins zijn er ook meldingen bekend van myocarditis en pericarditis. Bij deze vaccins is het niet als bijwerking vastgesteld [1-34].

Achtergrondinformatie

Myocarditis en pericarditis kunnen verschillende oorzaken hebben
De belangrijkste oorzaken voor myocarditis en pericarditis zijn infecties, waaronder ook een COVID-19 infectie of auto-immuun aandoeningen [3, 4, 15, 16]. Het risico op myocarditis en pericarditis door een COVID-19 infectie is groter dan door coronavaccins [3, 4]. Uit onderzoek blijkt dat het risico op myocarditis na een COVID-19 infectie 18 keer groter is dan na coronavaccinatie. Voor pericarditis is dit risico 5 keer groter [3]. Het risico op myocarditis voor mannen tussen de 12 en 17 jaar is 6 keer groter dan na vaccinatie [4]. Ook zonder vaccinatie komen myocarditis en pericarditis voor. Myocarditis komt met name voor bij mannen tot 49 jaar. Pericarditis komt voor bij zowel mannen, als vrouwen, en het aantal neemt toe met de leeftijd [17, 18]. De precieze oorzaak van myocarditis en pericarditis is in de meeste gevallen moeilijk te achterhalen.

Het is niet precies bekend hoe myocarditis en pericarditis ontstaan na mRNA-vaccinatie
Mogelijk ontstaat er een immuunreactie tegen het mRNA deeltje in het vaccin of de ontstekingsreactie die volgt na vaccinatie [2]. Myocarditis of pericarditis betreft meestal jonge mannen na de tweede coronavaccinatie met een mRNA coronavaccin. Dat myocarditis en pericarditis vaker bij mannen en bij mensen met een jongere leeftijd worden gezien, kan mogelijk worden toegeschreven aan de mannelijke geslachtshormonen zoals testosteron. In onderzoek bij muizen met myocarditis blijkt dat testosteron een intensere ontstekingsreactie kan veroorzaken [12].

De meeste klachten van myocarditis ontstaan binnen 1 tot 5 dagen na vaccinatie
Ze herstellen vaak weer na enkele dagen tot weken na het gebruik van medicijnen [9, 19-21]. Bij pericarditis kan het dagen tot weken duren voordat de klachten ontstaan. De klachten herstellen vaak ook weer binnen dagen tot weken na behandeling [12, 21]. Als myocarditis of pericarditis na vaccinatie optreedt, is dat niet per definitie een contra-indicatie voor een vervolgvaccinatie. Overleg in dat geval met de cardioloog. 

Ook na andere vaccinaties zijn gevallen van myocarditis en pericarditis gemeld
Bij de coronavaccins van AstraZeneca (Vaxzevria) en Janssen (Jcovden) zijn myocarditis en pericarditis niet vastgesteld als bijwerkingen. Er zijn wel gevallen bekend waarbij mensen deze aandoeningen hebben ontwikkeld na toediening van deze vaccins. Het betreft mensen uit verschillende leeftijdsgroepen en zowel mannen als vrouwen [12, 13, 21]. Verder zijn myocarditis en pericarditis in enkele, zeldzame gevallen ook gemeld als complicatie bij het griepvaccin [22-25]. Ook zijn er enkele zeldzame meldingen gedaan waarbij zuigelingen na vaccinatie met het DTP-vaccin myocarditis hebben ontwikkeld [26-29]. Bij deze vaccins zijn myocarditis en pericarditis ook niet vastgesteld als bijwerkingen. Van oude pokkenvaccins, die levende virusdeeltjes bevatten, is bekend dat ze myocarditis en/of pericardtis kunnen veroorzaken [30]. Voor het nieuwe, in 2013 goedgekeurde pokkenvaccin, is dit risico niet gezien [31, 32].

Laatst bijgewerkt op 13-04-2023