Myocarditis en pericarditis na coronavaccinatie

In het kort

Myocarditis en pericarditis zijn zeldzame bijwerkingen van het coronavaccin van Pfizer/BioNtech (Comirnaty) en Moderna (Spikevax). Bij myocarditis is er een ontsteking van de hartspier. Bij pericarditis is er een ontsteking van het hartspierzakje. Het komt ongeveer voor bij 3 tot 10 mensen op een miljoen gezette coronavaccinaties. Dit hangt af van het geslacht en de leeftijd van de gevaccineerde. Ook het type vaccin, de gegeven dosis en of het om myocarditis of pericarditis gaat, is hierbij van invloed. Klachten kunnen zijn: pijn op de borst, benauwdheid en hartkloppingen. Mensen die na coronavaccinatie deze klachten ervaren, moeten contact opnemen met hun arts. Bij andere coronavaccins zijn er ook meldingen bekend van myocarditis en pericarditis. Bij deze vaccins is het niet als bijwerking vastgesteld [1-34].

Achtergrondinformatie

Myocarditis en pericarditis kunnen verschillende oorzaken hebben
De belangrijkste oorzaken voor myocarditis en pericarditis zijn infecties, waaronder ook een COVID-19 infectie of auto-immuun aandoeningen [3, 4, 15, 16]. Het risico op myocarditis en pericarditis door een COVID-19 infectie is groter dan door coronavaccins [3, 4]. Uit onderzoek blijkt dat het risico op myocarditis na een COVID-19 infectie 18 keer groter is dan na coronavaccinatie. Voor pericarditis is dit risico 5 keer groter [3]. Het risico op myocarditis voor mannen tussen de 12 en 17 jaar is 6 keer groter dan na vaccinatie [4]. Ook zonder vaccinatie komen myocarditis en pericarditis voor. Myocarditis komt met name voor bij mannen tot 49 jaar. Pericarditis komt voor bij zowel mannen, als vrouwen, en het aantal neemt toe met de leeftijd [17, 18]. De precieze oorzaak van myocarditis en pericarditis is in de meeste gevallen moeilijk te achterhalen.

Het is niet precies bekend hoe myocarditis en pericarditis ontstaan na mRNA-vaccinatie
Mogelijk ontstaat er een immuunreactie tegen het mRNA deeltje in het vaccin of de ontstekingsreactie die volgt na vaccinatie [2]. Myocarditis of pericarditis betreft meestal jonge mannen na de tweede coronavaccinatie met een mRNA coronavaccin. Dat myocarditis en pericarditis vaker bij mannen en bij mensen met een jongere leeftijd worden gezien, kan mogelijk worden toegeschreven aan de mannelijke geslachtshormonen zoals testosteron. In onderzoek bij muizen met myocarditis blijkt dat testosteron een intensere ontstekingsreactie kan veroorzaken [12].

De meeste klachten van myocarditis ontstaan binnen 1 tot 5 dagen na vaccinatie
Ze herstellen vaak weer na enkele dagen tot weken na het gebruik van medicijnen [9, 19-21]. Bij pericarditis kan het dagen tot weken duren voordat de klachten ontstaan. De klachten herstellen vaak ook weer binnen dagen tot weken na behandeling [12, 21]. Als myocarditis of pericarditis na vaccinatie optreedt, is dat niet per definitie een contra-indicatie voor een vervolgvaccinatie. Overleg in dat geval met de cardioloog.

Ook na andere vaccinaties zijn gevallen van myocarditis en pericarditis gemeld
Bij de coronavaccins van AstraZeneca (Vaxzevria) en Janssen (Jcovden) zijn myocarditis en pericarditis niet vastgesteld als bijwerkingen. Er zijn wel gevallen bekend waarbij mensen deze aandoeningen hebben ontwikkeld na toediening van deze vaccins. Het betreft mensen uit verschillende leeftijdsgroepen en zowel mannen als vrouwen [12, 13, 21]. Verder zijn myocarditis en pericarditis in enkele, zeldzame gevallen ook gemeld als complicatie bij het griepvaccin [22-25]. Ook zijn er enkele zeldzame meldingen gedaan waarbij zuigelingen na vaccinatie met het DTP-vaccin myocarditis hebben ontwikkeld [26-29]. Bij deze vaccins zijn myocarditis en pericarditis ook niet vastgesteld als bijwerkingen. Van oude pokkenvaccins, die levende virusdeeltjes bevatten, is bekend dat ze myocarditis en/of pericardtis kunnen veroorzaken [30]. Voor het nieuwe, in 2013 goedgekeurde pokkenvaccin, is dit risico niet gezien [31, 32].

Referenties

Witberg G, et al.,. Myocarditis after Covid-19 Vaccination in a Large Health Care Organization. N Engl J Med. 2021 Oct 6. doi: 10.1056/NEJMoa2110737. Epub ahead of print.
Heymans, S., Cooper, L.T. Myocarditis after COVID-19 mRNA vaccination: clinical observations and potential mechanisms. Nat Rev Cardiol 19, 75–77 (2022).
Barda N, et al., Safety of the BNT162b2 mRNA Covid-19 Vaccine in a Nationwide Setting. N Engl J Med. 2021 Sep 16;385(12):1078-1090.
Singer ME, Taub IB, Kaelber DC. Risk of Myocarditis from COVID-19 Infection in People Under Age 20: A Population-Based Analysis. Preprint. medRxiv. 2021;2021.07.23.21260998. Published 2021 Jul 27.
Hendren NS, Carter S, Grodin JL. Severe COVID-19 vaccine associated myocarditis: Zebra or unicorn?. Int J Cardiol. 2021;343:197-198.
Sinagra G, Merlo M, Porcari A. Exploring the possible link between myocarditis and mRNA COVID-19 vaccines. Eur J Intern Med. 2021;92:28-30.
Klein NP, Lewis N, Goddard K, et al. Surveillance for Adverse Events After COVID-19 mRNA Vaccination. JAMA. 2021;326(14):1390–1399.
Sulemankhil I, Abdelrahman M, Negi SI. Temporal association between the COVID-19 Ad26.COV2.S vaccine and acute myocarditis: A case report and literature review. Cardiovasc Revasc Med. 2021 Aug 16:S1553-8389(21)00578-9.
Salah HM, Mehta JL. COVID-19 Vaccine and Myocarditis. Am J Cardiol. 2021;157:146-148.
Diaz GA, Parsons GT, Gering SK, Meier AR, Hutchinson IV, Robicsek A. Myocarditis and Pericarditis After Vaccination for COVID-19. JAMA. 2021;326(12):1210–1212.
Kerneis M, Bihan K, Salem JE. COVID-19 vaccines and myocarditis. Arch Cardiovasc Dis. 2021;114(6-7):515-517.
Lazaros G, et al. A case series of acute pericarditis following COVID-19 vaccination in the context of recent reports from Europe and the United States. Vaccine. 2021;39(45):6585-6590.
Nassar M, Nso N, Gonzalez C, et al. COVID-19 vaccine-induced myocarditis: Case report with literature review [published correction appears in Diabetes Metab Syndr. 2021 Sep-Oct;15(5):102277]. Diabetes Metab Syndr. 2021;15(5):102205.
Mevorach D, et al., Myocarditis after BNT162b2 mRNA Vaccine against Covid-19 in Israel. N Engl J Med. 2021 Oct 6. doi: 10.1056/NEJMoa2109730. Epub ahead of print.
Kang M, An J. Viral Myocarditis. [Updated 2021 Aug 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK459259 Dababneh E, Siddique MS. Pericarditis. [Updated 2021 Aug 11]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK431080 Bijwerkingencentrum Lareb. Overview of pericarditis and myocarditis associated with COVID-19 vaccines (Update 2022) [signalering]. 2022. Geraadpleegd 20 mei 2022. Beschikbaar via: https://www.lareb.nl/media/evcbo4z3/signals_2022_update_overview-of-pericarditis-and-myocarditis_covid-vaccines.pdf.&nbsp Kytö V, Sipilä J, Rautava P. The effects of gender and age on occurrence of clinically suspected myocarditis in adulthoodHeart 2013;99:1681-1684.
Patrignani A, et al., Acute myocarditis following Comirnaty vaccination in a healthy man with previous SARS-CoV-2 infection. Radiol Case Rep. 2021 Nov;16(11):3321-3325.
Kim D, et al., A Case Report for Myopericarditis after BNT162b2 COVID-19 mRNA Vaccination in a Korean Young Male. J Korean Med Sci. 2021 Oct 11;36(39):e277.
Das BB, et al., Myocarditis and Pericarditis Following mRNA COVID-19 Vaccination: What Do We Know So Far? Children (Basel). 2021 Jul 18;8(7):607.
Cheng MP, Kozoriz MG, Ahmadi AA, Kelsall J, Paquette K, Onrot JM. Post-vaccination myositis and myocarditis in a previously healthy male. Allergy Asthma Clin Immunol. 2016 Feb 11;12:6.
Nagano N, et al., Hemodynamic Collapse After Influenza Vaccination: A Vaccine-Induced Fulminant Myocarditis? Can J Cardiol. 2020 Sep;36(9):1554.e5-1554.e7.
Kim YJ, Bae JI, Ryoo SM, Kim WY. Acute Fulminant Myocarditis Following Influenza Vaccination Requiring Extracorporeal Membrane Oxygenation. Acute Crit Care. 2019 May;34(2):165-169.
Mei R, Raschi E, Poluzzi E, Diemberger I, De Ponti F. Recurrence of pericarditis after influenza vaccination: a case report and review of the literature. BMC Pharmacol Toxicol. 2018 May 5;19(1):20.
Amsel SG, Hanukoglu A, Fried D, Wolyvovics M. Myocarditis after triple immunisation. Arch Dis Child. 1986 Apr;61(4):403-5.
Karakurt C, Koçak G, Akıncı A, Elkıran O. Myocarditis after diphtheria-tetanus-whole cell pertussis and polio vaccination: Case report. Ann Pediatr Card. 2009;16:37–9.
Wu SJ, Sun S, Li JY, Hu PY, Chien CY. Acute fulminant myocarditis after diphtheria, polio, and tetanus vaccination. Asian Cardiovasc Thorac Ann. 2006;14:e111–2.
Kumar V, Sidhu N, Roy S, Gaurav K. Myocarditis following diphtheria, whole-cell pertussis, and tetanus toxoid vaccination in a young infant. Ann Pediatr Cardiol. 2018;11(2):224-226.
O'Leary ST, Maldonado YA. Myocarditis After SARS-CoV-2 Vaccination: True, True, and… Related? Pediatrics. 2021 Sep;148(3):e2021052644.
Volkmann A, et al., Brighton Collaboration Viral Vector Vaccines Safety Working Group V3SWG. The Brighton Collaboration standardized template for collection of key information for risk/benefit assessment of a Modified Vaccinia Ankara (MVA) vaccine platform. Vaccine. 2021 May 21;39(22):3067-3080.
Kuntz J, Crane B, Weinmann S, Naleway AL; Vaccine Safety Datalink Investigator Team. Myocarditis and pericarditis are rare following live viral vaccinations in adults. Vaccine. 2018 Mar 14;36(12):1524-1527.
Fatima M, Ahmad Cheema H, Ahmed Khan MH, Shahid H, Saad Ali M, Hassan U, Wahaj Murad M, Aemaz Ur Rehman M, Farooq H. Development of myocarditis and pericarditis after COVID-19 vaccination in adult population: A systematic review. Ann Med Surg (Lond). 2022 Apr;76:103486.
Gnanenthiran SR, Limaye S. COVID-19 mRNA vaccines and myopericarditis. Intern Med J. 2023 Feb;53(2):172-177.
Lyden DC, Huber SA. Aggravation of coxsackievirus, group B, type 3-induced myocarditis and increase in cellular immunity to myocyte antigens in pregnant Balb/c mice and animals treated with progesterone. Cell Immunol 1984;87:462–72.
Frisancho-Kiss S, Coronado MJ, Frisancho JA, et al. Gonadectomy of male BALB/c mice increases Tim-3(+) alternatively activated M2 macrophages, Tim-3(+) T cells, Th2 cells and Treg in the heart during acute coxsackievirus-induced myocarditis. Brain Behav Immun 2009;23:649–57.
Lyden DC, Olszewski J, Feran M, et al. Coxsackievirus B-3-induced myocarditis. Effect of sex steroids on viremia and infectivity of cardiocytes. Am J Pathol 1987;126:432–8.
McNamara DM, Starling RC, Cooper LT, et al. Clinical and demographic predictors of outcomes in recent onset dilated cardiomyopathy: results of the IMAC (Intervention in Myocarditis and Acute Cardiomyopathy)-2 study. J Am Coll Cardiol 2011;58:1112–18.
Cocker MS, Abdel-Aty H, Strohm O, et al. Age and gender effects on the extent of myocardial involvement in acute myocarditis: a cardiovascular magnetic resonance study. Heart 2009;95:1925–30.
Fairweather D, Cooper LT Jr, Blauwet LA. Sex and gender differences in myocarditis and dilated cardiomyopathy. Curr Probl Cardiol 2013;38:7–46.
Huber SA, Pfaeffle B. Differential Th1 and Th2 cell responses in male and female BALB/c mice infected with coxsackievirus group B type 3. J Virol 1994;68:5126–32.
Li Z, Yue Y, Xiong S. Distinct Th17 inductions contribute to the gender bias in CVB3-induced myocarditis. Cardiovasc Pathol 2013;22:373–82.

Laatst bijgewerkt op 13-04-2023

Myocarditis en pericarditis na coronavaccinatie

In het kort

Achtergrondinformatie

Ook interessant